رسانه‌های ما در عمق فاجعه هستند

رسانه‌های ما در عمق فاجعه هستند

استاد روزنامه نگاری و نویسنده کتابهایی چون «گزارش نویسی برای مطبوعات»، «مصاحبه حرفه‌ای» و «مثلث طلایی نوشتن» با طرح این سوال که آیا مسئولیت ما به عنوان روزنامه نگار در آگاهی دادن به جامعه صرفا خبررسانی است یا نه، گفت: روزنامه نگاری اجتماعی تنها نوعی روزنامه‌نگاری قالبی نیست و رویکردهای آن با مسئولیت اجتماعی محقق می‌شود.

او افزود: وقتی آگاهی را تعریف می‌کنیم خبر هم در دل آن جای می‌گیرد. وقتی خبر چنین چشم‌اندازی دارد، مسئولیت اجتماعی ما آگاهی بخشیدن به جامعه برای رسیدن به این جامعه آرمانی است.

توکلی ادامه داد: ما باید به بازنگری در سیاست‌های خود بپردازیم و این سوال را از خود بپرسیم که آیا امروز بضاعت روزنامه‌نگاری ما با این وظیفه همخوانی دارد؟ آیا ما با نوعی رکود اطلاعات و روزمرگی مواجه شده‌ایم؟ آیا ما قانع شده‌ایم که روزنامه‌نگاری همین است که ما درگیرش شده‌ایم؟ اگر جوابمان مثبت نیست پس چرا حظ و بهره‌ای نصیبمان نمی‌شود؟ اگر احساس می‌کنیم که کار ما تاثیری ندارد معلوم  است که به وظیفه‌مان خوب عمل نمی‌کنیم چراکه جامعه جلو نمی‌رود و روز به روز دروغگویی و ریا و بی‌اخلاقی در جامعه زیاد می‌شود و توسعه کمتر صورت می‌گیرد.

او با بیان اینکه رسانه‌های ما در حال حاضر در عمق فاجعه هستند گفت: اگر امروز ما به عنوان روزنامه‌نگار که کار عمیق و مکتوب می‌کنیم نتوانیم شرایط را تغییر دهیم، باز هم بیشتر  افول می‌کنیم. رسانه‌های ما به جای فراهم کردن بستر توسعه، دنبال جنجال هستند و بازتاب دهنده نظرات مسئولانی هستند که پذیرفته‌اند که آنها چون در مسند قدرت هستند از آنها برترند. سیاست ما نباید اینقدر چالش داشته باشد چنانکه فضای گفت وگو نباشد و افراد هر کدام در تریبون های خودشان حرف بزنند. این نشان می‌دهد که ما کارمان را خوب انجام نداده‌ایم.

روزنامه‌نگاری تخصصی، پاشنه آشیل روزنامه‌نگاری ماست

مدیر انتشارات ثانیه با تاکید بر اینکه روزنامه نگاری تخصصی یکی از کمبودهای مهم و پاشنه آشیل روزنامه‌نگاری ما است گفت: یک دلیل این که ما به سمت روزنامه‌نگاری اجتماعی نمی‌رویم این است که روزنامه‌نگاری جنجالی کارش خیلی راحت‌تر است ولی روزنامه‌نگاری اجتماعی، روزنامه‌نگار متخصص و باسواد می‌خواهد.  توصیه می‌کنم به جای اینکه روزنامه‌نگار تربیت کنیم به متخصصان رشته‌های مختلف روزنامه‌نگاری یاد بدهیم.

او همچنین تصریح کرد: از نظر آموزشی واحدهای درسی روزنامه‌نگاری ما با شرایط  50 سال قبل غرب هم سنخیتی ندارد و تجدید نظری در تعاریف از دهه 60 تاکنون صورت نگرفته. ما در مدارس رشته علوم انسانی را  دست کم گرفتیم چنانکه فکر می‌کنیم هر که تنبل‌تر است رشته علوم انسانی را انتخاب می‌کند. بعد در جامعه می‌بینیم رفتارها تغییر نمی‌کنند و این نتیجه بها ندادن ما به رشته علوم انسانی است و نباید تقصیر آن را  به گردن بقیه بیندازیم.

در روزنامه نگاری به روزمرگی رسیده‌ایم

توکلی ادامه داد: ما به یک روزمرگی در روزنامه نگاری  رسیده‌ایم و این  معماری که بنای آن از اول کج گذاشته شده، الان ساختمانی است که ریخت‌شناسی خوبی ندارد و تغییر آن هم سخت است. رسانه نقش مهمی در توسعه به لحاظ افکارسازی و فراهم کردن بسترهای فکری و فرهنگی دارد. اگر مباحث توسعه‌ای در کشور ما خوب پیش نرفته مطمئنا دلایل زیادی چون اختلاس، سوءمدیریت و هدردهی منابع داشته  ولی وقتی رسانه نتواند بسترهای فرهنگی را از طریق بالا بردن سطح آگاهی ایجاد کند اختلاسگران کار خودشان را می‌کنند.

توکلی با تاکید بر اینکه روزنامه‌نگاری اجتماعی در ردیف روزنامه‌نگاری اقتصادی و سیاسی و فرهنگی و ... است گفت: در روزنامه نگاری اجتماعی ما بیش از آنکه درگیر سیاست و سیاست‌زدگی باشیم باید به موضوعاتی چون آموزش و پرورش، فقر، فحشا و مسایل فرهنگی بپردازیم. چراکه این مسایل در روزنامه‌نگاری ما مغفول مانده‌اند. در حالی که ما به دنبال حرف های مسئولان رفته‌ایم و سرمان را با مباحثی  گرم کرده‌ایم که نه تنها توسعه‌ای را در پی نخواهند داشت بلکه خود مخرب روزنامه‌نگاری هستند.

مردم از بحث‌های سیاسی در روزنامه‌ها خسته‌ شده‌اند

توکلی با بیان اینکه روزنامه‌های ما در تیراژ زمین خوردند چون مردم از این بحث‌ها خسته‌اند گفت: الان مردم به شبکه‌های مجازی روی آورده‌اند چون محتوای مورد نظرشان را به راحتی می‌توانند در این شبکه بیایند و حتی خود در تولید آن مشارکت کنند.

او افزود: دلیل این که ما به شکل پیام بیشتر از محتوای آن اهمیت می‌دهیم، هم از دانشگاه های ما و هم از نبود آموزش در تحریریه‌ها سرچشمه می‌گیرند. ما پارادوکس‌های زیادی داریم. ما حکومت دینی هستیم ولی می‌بینیم در غرب مساله اخلاق بیشتر از ما مطرح است. ما آمدیم شکل را تغییر دهیم، محتوا را که از دست دادیم هیچ، به لحاظ ریخت‌شناسی هم جلو نرفتیم. در حال حاضر اما نباید ناامید شویم چون هر قدم کوچک ما مهم است. باید کار از جایی شروع شود و تا وقتی خودمان از کارمان ناراضی باشیم به دنبال بهتر شدن آن خواهیم بود.

باید جذب دانشجوی روزنامه نگاری را در کشور محدود کنیم

توکلی در ادامه به مهم ترین چالش‌های امروز رسانه‌ها در جامعه ایران اشاره کرد و گفت: ما باید جذب دانشجوی روزنامه نگاری را در کشور محدود کنیم. ممکن است این مدل دانشجو گرفتن و در این حجم یک نوع سیاست باشد که حداقل چهار سال جوان ها را از بازار کار دور می‌کند، ولی ما اینقدر منابع و نیرو نداریم که برای تربیت آنها هزینه کنیم. دانشجو می‌پذیریم در حالی که نه استاد داریم و نه امکانات. در نتیجه در  به وجود آمدن بلبشویی که الان در رسانه‌ها شاهد آن هستیم، دانشگاهها بی‌تقصیر نیستند.

او با تاکید بر آزادی رسانه‌ها افزود: ما در کشورمان باید بپذیریم که آزادی رسانه با مسئولیت اجتماعی همراه است. ما آزاد هستیم ولی باید تبعات آن را در جامعه بپذیریم و این دو باید با هم دیده شوند.

او افزود: باید از خبر سیاست زدایی بشود. ما از فوتبال، آب، ریزگردها و هر مساله دیگری در کشور با سیاست می‌نویسیم. باید از این  سیاست‌زدگی پرهیز شود و روزنامه‌نگاران تا حدی که می‌توانند اسیر جو نشوند چراکه ما به آخرت اعتقاد داریم و  اخلاق باید به تحریریه‌های رسانه ها برگردد.

رویدادمداری، سیاست رسانه‌ای آمریکاست

توکلی تصریح کرد: تاکید من بر فرایند مداری در خبر به جای رویداد مداری است. رسانه های ما رویداد مدار هستند و این سیاست رسانه‌ای امریکا است که برای فروش بیشتر سوار بر موج رویداد می‌شود. کشورهایی مثل ما که دنبال توسعه هستند باید روی موضوعاتی تاکید کنند که حتی ممکن است الان راکد باشند و هنوز روی نداده باشند. ما نباید صبر کنیم که رویداد رخ دهد و بعد به سراغ آن برویم. تفاوت روزنامه‌نگار با یک آدم معمولی این است که روزنامه نگارقبل از اتفاق به سراغ آن می‌رود. بعد هم که اتفاق رخ داد، نباید آن را رها کنیم چون اتفاق باز هم ممکن است رخ دهد.

او تاکید کرد: ما خیلی کارها می‌توانیم انجام دهیم چرا که ما افکار عمومی را درست می‌کنیم. اگر ما می‌توانیم روی افکار عمومی به گونه ای کار کنیم که یک نفر اینقدر رای می‌آورد، چطور نمی‌توانیم بفهمیم اینکه امروز اینقدر به فقرای ما اضافه شده به خاطر سیاست هایی است که جریانهای رسانه‌ای ناآگاهانه به آن دامن زده‌اند. امروز قطار روزنامه‌نگاری در جامعه ما به جایی رسیده که باید خط آن تغییر کند و اولین کاری که ما باید انجام دهیم بازنگری در عملکرد خودمان است. باید ببینیم نسبت به یک سال گذشته چقدر رشد کردیم و آیاراه را درست می‌رویم یا نه.

روزنامه‌نگاری امروز به شبکه‌های مجازی بی‌توجه است

او با بیان اینکه در روزنامه‌نگاری اجتماعی ما باید نگاه انسانی به موضوعات داشته باشیم گفت:  اینکه مطالب ما تاثیر خودش را می‌گذارد یا نه موضوعی نیست که دیده شود. اگر بتوانید حتی روی یک نفر تاثیر بگذارید به این معنی است که کارتان را درست انجام داده‌اید. می‌شود یک فرهنگ را ظرف سی سال از هم پاشاند ولی سیصد سال باید زحمت کشید که همان فرهنگ برگردد.

او ادامه داد: روزنامه‌نگاری الان در جامعه ما به گونه‌ای است که انگار شبکه‌های مجازی وجود ندارند در حالیکه شبکه‌های مجازی آمده‌اند و باید بین خودتان و ذائقه مخاطب در شبکه‌های مجازی پل بزنید.