بررسی تاثیر افشاء مسئولیت اجتماعی بر محدودیت های مالی بانک ها*/ دکتر علی قریب**

چکیده:

مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به معنای تعهد سازمان‌ها به انجام فعالیت‌هایی است که به نفع جامعه و محیط زیست باشد. شرکت‌هایی که به مسئولیت اجتماعی خود عمل می‌کنند، می‌توانند از مزایای زیادی بهره‌مند شوندعدم رعایت مسئولیت اجتماعی می‌تواند به سرعت از طریق شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و تأثیرات منفی بر موقعیت مالی و عملکرد شرکت داشته باش، محدودیت مالی به شرایطی اشاره دارد که شرکت‌ها در تأمین منابع مالی برای فعالیت‌های خود با چالش مواجه می‌شوند. این موضوع به ویژه در دوران بحران‌های مالی و اقتصادی اهمیت پیدا می‌کند، جایی که شرکت‌ها ممکن است نتوانند به راحتی به منابع مالی دسترسی پیدا کنند. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر افشاء مسئولیت اجتماعی بر محدودیت های مالی بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر تهران می باشد، نمونه آماری تحقیق تمامی بانک‏هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 6 ساله بین سال‏هاي 1397 تا پایان سال 1402 که در دو مدل کلی برای فرضیه های تحقیق ارائه و مورد آزمون قرار گرفته است. اين تحقيق از نظر هدف، كاربردي و ازنظر روش، پیمایشی و همبستگي از نوع پس رویدادی مي باشد، پس از مطلوب بودن پیش آزمون های آماری (ضریب همبستگی، ثابت بودن واریانس جمله خطا، عدم وجود خود همبستگی جمله خطا، عدم وجود هم خطی بین جملات توضیحی و نرمال بودن جمله خطا) و مانایی متغیرهای تحقیق از آزمون های F لیمر و هاسمن برای تشخیص نوع رگرسیون استفاده شد، نتایج تخمین رگرسیون) به کمک نرم افزار Eviews 9 نشان داد که: بعد محیطی، اجتماعی و اقتصادی مسئولیت اجتماعی بر محدودیت‏های مالی بانک‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر معناداری دارد.

واژگان کلیدی: افشاء مسئولیت اجتماعی، محدودیت های مالی، بانک، بورس.

بیان مساله

در دنیای امروز، مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها (CSR) به عنوان یک عامل کلیدی در موفقیت و اعتبار برندها شناخته می‌شود. با این حال، اجرای برنامه‌های مسئولیت اجتماعی معمولاً با چالش‌های مالی مواجه است. این تحقیق به بررسی تأثیر افشاء مسئولیت اجتماعی بر محدودیت‌های مالی سازمان‌ها می‌پردازد و به دنبال شناسایی راهکارهایی برای بهینه‌سازی این فرآیند است(سانگ و شیونگ، 2020).

باتوجه به رخداد بحران‏های مالی اخیر در سراسر دنیا، مسئله تامین مالی شرکت‏ها به یکی از اصلی‏‏ترین موضوعات پژوهش درآمده است، به طوری که بسیاری از شرکت‏ها در تامین منابع مالی دچار مشکل شدند. این بحران‏ها موجب شد مسئله تامین مالی و محدودیت‏های مالی شرکت‏ها به یکی از مهم ترین مباحث مطرح در ادبیات مالی تبدیل شود.  بسیاری از رفتارها و اقدامات مدیران و کارکنان متأثر از ارزش‏های اخلاقی بوده، ریشه در اخلاق دارد. عدم توجه به اخلاق کار در مدیریت سازمان‏ها در جوامعی مانند ایران که از یک سو دارای ارزش‏های اخلاقی غنی بوده، از سوی دیگر با کشورهای پیشرفته فاصله قابل توجهی دارند، می‏تواند معضلاتی بزرگ برای سازمان‏ها به وجود آورد. به علاوه با افزایش انتظارات اجتماعی از سازمان‏ها، جوامع نسبت به مسائلی مانند محیط زیست حقوق زنان کودکان اقلیت‏ها، معلولان، برابری استخدام و کاهش نیروی انسانی حساس‏تر شده‏‏‏اند. بی توجهی سازمان‏ها به این حقوق و عدم رعایت اصول اخلاقی در برخورد با ذی نفعان بیرونی می‏تواند مشکلاتی را برای سازمان ایجاد کند و مشروعیت سازمان و اقدامات آن را مورد پرسش قرار داده، در نتیجه سود و موفقیت سازمان را تحت تأثیر قرار دهد. اخلاق کار، ضعیف بر نگرش افراد نسبت به شغل سازمان و مدیران مؤثر بوده، می‏تواند بر عملکرد فردی گروهی و سازمانی اثر بگذارد(کریستنسن و همکاران، 2021). بحران اقتصادی اخیر علاقه به تجزیه و تحلیل اهمیت متغیرهای مالی را در توضیح رفتار سرمایه‏گذاری شرکتی عمدتاً در بین شرکت‏های کوچک و متوسط، که بیشتر وابسته به تامین مالی بانکی هستند، زنده کرده است. محدودیت در دسترسی به منابع مالی و افزایش آسیب پذیری مالی در نتیجه سودآوری کم و سطوح بالای بدهی، ترکیبی انفجاری را ایجاد می‏کند که سرمایه‏گذاری‏های زیادی را برای شرکت‏ها به همراه داشته است. در این راستا، برخی از مطالعات اخیر رابطه منفی بین بدهی شرکت و سرمایه‏گذاری را نشان می‏دهد. تمایل و اصرار واحد تجاری به تعهد نسبت به مسئولیت اجتماعی در تمامی ابعاد، اثر قابل توجهی را روی ویژگی‏‏های شرکت‏ها دارد، در واقع گرایش به سمت مسئولیت اجتماعی واحد تجاری را ترغیب می‏‏کند تا برای بهبود محیط زیست استفاده از انرژی و مواد کمتر، مدیریت ضایعات و غیره تلاش کند. در نتیجه واحدهای تجاری می‏توانند بازده‏‏های بلندمدت خود را از طریق کاهش اثرات منفی خود بر اجتماع، به صورت اختیاری، حداکثر نمایند. به طوری که امروزه این تفکر در میان واحدهای تجاری به صورت روزافزون در حال شکل گیری است که موفقیت بلندمدت آنها می‏تواند از طریق مدیریت کردن عملیات شرکت، همزمان با ایجاد اطمینان از حمایت‏های محیطی و پیشرفت مسئولیت‏های اجتماعی شرکت، تحقق یابد (احمد پور و فرمان بردار، 1401). مروری بر تحقیقات و آثار مرتبط با موضوع اصلی این تحقیق نشان می دهد که در داخل و خارج از کشور تحقیقاتی انجام شده است که خلاصه آنها به شرح زیر است.
شقاقی و همکاران(1402) در مقاله ای به بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت با نقش تعدیل کنندگی بیش اعتمادی مدیریت و بررسی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت با نقشی تعدیل کنندگی محدودیت های مالی پرداختند.  تحقیق حاضر از منظر هدف از جمله تحقیقات کاربردی و از منظر ماهیت و روش، تحقیق توصیفی- همبستگی است. برای محاسبه بیش اعتمادی مدیران از معیار نسبت مخارج  سرمایه ای استفاده گردید. در مورد متغیر مسئولیت اجتماعی، پس از اندازه گیری شاخص های مسئولیت اجتماعی برای تعیین امتیاز ایفای مسئولیت اجتماعی شرکت های عضو نمونه از روش تحلیل پوششی داده ها و نرم افزار شرکت بهین کارا پژوه استفاده شده است. نتایج  نشان می دهد که بیش اعتمادی مدیران با مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت رابطه مثبت و معنی داری دارد. همچنین بیش اعتمادی مدیریت رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تضعیف می کند و محدودیت های مالی رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و عملکرد شرکت را تعدیل نمی کند. .زارع و همکاران(1401) در مقاله ای به بررسی تاثیر محدودیت های مالی به عنوان متغیر تعدیل کننده بر رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و اجتناب مالیاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد آزمون قرار گرفته است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی، نیمه تجربی و روش شناسی آن از نوع پس رویدادی می باشد. نتایج نشان می دهد که مسئولیت اجتماعی تاثیر منفی و معناداری بر اجتناب مالیاتی دارد، اما محدودیت تامین مالی بر رابطه بین مسئولیت اجتماعی و اجتناب مالیاتی تاثیر معناداری دارد. ذوالفقاری(1400) در پژوهشی به بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و عملکرد مالی بر موفقیت رقابتی شرکت‌ها پرداخت. در این راستا سه فرضیه کلی مبنی بر وجود ارتباط معنی‌دار بین مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و مسئولیت اجتماعی شرکت‌های دارای عملکرد مالی قوی بر موفقیت رقابتی مطرح گردید. نتیجه پژوهش حاکی از عدم وجود ارتباط معنی‌دار بین مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و مسئولیت اجتماعی شرکت‌های دارای عملکرد مالی قوی با موفقیت رقابتی می‌باشد. ولی مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها با عملکرد مالی آنها رابطه مستقیم و معنی‌داری دارد. جذابی و انوری(1399) در مقاله ای به بررسی تاثیر افشای اجباری بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. با توجه به اطلاعات به دست آمده از تحلیل نمونه آماری، نشان می دهد که ارتباط معناداری بین افشای اجباری اطلاعات کاری و مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی وجود ندارد. نتایج این تحقیق می تواند برای تصمیم گیرندگان شرکتها و افراد حقیقی و حقوقی در زمینه تحقیق حاضر، مورد استفاده قرار گیرد. شیائو لیانگ و شارلین چن بی(2024) در مقاله ای به بررسی تأثیر افشای اجباری مسئولیت اجتماعی بر محدودیت‌های مالی شرکت‌ها در چین پرداختند. به طور خاص، زیرمجموعه‌ای از شرکت‌های سهامی عام توسط دو بورس اوراق بهادار، SHSE و SZSE ملزم می‌شوند تا گزارش‌های مسئولیت اجتماعی را همزمان با گزارش‌های سالانه خود از دسامبر 2023 منتشر کنند. با استفاده از طراحی رگرسیون DiD و مجموعه داده ای که شرکت های فهرست شده چینی را در طول دوره 2016-2021 در بر می گیرد،  ما نشان می‌دهیم که شرکت‌هایی که موظف به پایبندی به افشاء اجباری CSR هستند، پس از اجرای این قانون، محدودیت‌های مالی بیشتری را در مقایسه با شرکت‌هایی که از این قانون معاف هستند، داشته اند. یافته‌های ما بر اساس معیارهای مختلف محدودیت مالی، سناریوهای مختلف نمونه و چارچوب‌های زمانی متمایز ، اعتبار خود را حفظ می‌کنند. مینگ جین و همکاران(2023) در مقاله ای به بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی و پاداش مدیر عامل را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که بین سرمایه گذاری در مسئولیت اجتماعی و پاداش مدیر عامل رابطه منفی وجود دارد. همچنین نتایج پژوهش حاکی از این بود که مسئولیت اجتماعی نرمال رابطه مثبت، و مسئولیت اجتماعی غیر نرمال رابطه منفی با پاداش مدیر عامل دارند. گالردو و سنچز(2022) در پژوهشی به بررسی و اندازه گیری مسئولیت اجتماعی شرکت در رقابت منطقه ای بپرداختند. آنها یك مقیاس کلی برای پوشش ابعاد مختلف مسئولیت اجتماعی شرکت از جمله بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را معرفی کرده اند. نتایج پژوهش نشان داده است که جهت گیری های مسئولیت اجتماعی بواسطه عملکرد شرکت تاثیر مثبت و معنی داری بر موفقیت رقابتی آن دارد.

روش تحقیق

تحقيق حاضر از نوع پس رويدادي (با استفاده از اطلاعات گذشته) بوده و از لحاظ هدف کاربردي است. به منظور گردآوري ادبيات تحقيق از روش کتابخانه‌اي استفاده شده است. روش اين تحقيق از نوع توصيفي و همبستگي مبتني بر داد‏ه‏هاي ترکيبي است و براي بررسي ميان متغيرهاي مستقل و وابسته آن از روش آماري رگرسيون چند متغيره استفاده مي‏شود. تجزيه و تحليل داد‏ه‏ها بر اساس روش مطالعه داد‏ه‏هاي ترکيبي1 رگرسيون داد‏ه‏هاي ترکيبي با اثرات ثابت (پنل) است. تحقیق توصیفی، آنچه را که هست توصیف و تفسیر می‏کند و به شرایط یا روابط موجود، عقاید متداول، فرآیندهای جاری، آثارمشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. توجه آن در درجه اول به زمان حال است، هرچند غالباً رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می‏شوند مورد بررسی قرار می‏دهد (جان بست، 1391). از بعد فرایند، یک تحقیق کمّی، تحقیقی است که با یک نگرش عینی به جمع‏آوری و تحلیل داد‏ه‏های کمي‏می‏پردازد. در تحقیقاتی که به روش همبستگی انجام می‏شوند، هدف اصلی، مشخص کردن رابطه بین متغیرهای کمي‏است و اگر این رابطه وجود دارد تا چه‏اندازه مي‏باشد. در این تحقیق از دو دسته آزمون برای تایید فرضیه‏ها استفاده شده است. جامعه آماري تحقیق عبارت است از تمامی بانک‏هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره 6 ساله بین سال‏هاي 1397 تا پایان سال 1402 می باشد.

مدل و متغیرهای تحقیق

در این پژوهش سعی شده است تا از طریق مدل زیر که برگرفته از تحقیق لیانگ و چن (2024) می‏باشد، براي پیدا کردن رابطه بین متغیرهاي مستقل و وابسته موجود در مدل به آزمون فرضیه‏ها پرداخته شود.

رگرسیون اول جهت بررسی فرضیه اصلی تحقیق:

KZ_i,t = β₀ + β₁ CSR_i,t + β₄ Size_it  + β₅ Trade credit_it  + β₆ Sales grow_it  + β₇ Debt_it  + β₈ Return_it  + β₉ Big Audit_it  + β₁₀ State_it  + β₁₁ InsHold_it  + ε_i,t

رگرسیون دوم جهت بررسی فرضیه های فرعی تحقیق:

Tobin Q_i,t = β₀ + β₁ environmental _i,t + β₂ social_i,t + β₃ economic_it  + β₄ Size_it  + β₅ Trade credit_it  + β₆ Sales growth_it  + β₇ Debt_it  + β₈ Return_it  + β₉ Big Audit_it  + β₁₀ State_it  + β₁₁ InsHold_it  + ε_i,t

در این رگرسیون ها:

متغیر مستقل: مسئولیت اجتماعی (CSR):

مسئولیت اجتماعی شامل سه بعد، محیطی (environmental)، اجتماعی (social) و اقتصادی (economic) می‏باشد که در تحقیق حاضر برای ارزیابی متغیر وابسته از نمره افشا وارد شده در پیوست یادداشت های همراه صورت های مالی بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده می‏شود.

مجموع نمره افشا از محم.ع نمره های افشا ابعاد محیطی، اجتماعی و اقتصادی حاصل می شود که عددی بین صفر الی 18 می باشد، هر بعد دارای 6 مولفه می باشد و بدین ترتیب هر بعد از مسئولیت اجتماعی نیز عددی بین صفر الی 6 می تواند دریافت کند.

متغیر وابسته: محدودیت‏های مالی (KZ):

شاخص کاپلان و زینگالاس (1997) بیا همان KZه شرح زیر استفاده می‏شود و هر چقدر مقدار شاخص kz شرکت بیشتر باشد بدین معنی است که بیشترین محدودیت مالی را دارد.

که در آن

 جریان وجه نقد عملیاتی

 کل دارایی

 سود تقسیمی هر سهم

  وجوه نقد

  اهرم مالی می‏باشد.

متغیرهای کنترل به شرح زیر است:

Size: اندازه بانک که برابر است با لگاریتم طبیعی کل دارایی ها در پایان سال مالی

Trade credit: اعتبار بانک که ازجمع اسکناس و مسکوک، حساب های پرداختنی و دریافتنی، تقسیم بر کل دارایی ها در پایان سال مالی به دست می آید.

 Sales growth: میزان رشد فروش بانک است.

Debt: بدهی بانک از ظریق مقدار استقراض بانک تقسیم بر کل دارایی ها در پایان سال مالی محاسبه می شود.

Return: میزان بازده سالانه سهام بانک در طی یک سال مالی است

Big Audit: اگر حسابرس بانک سازمان حسابرسی باشد عدد 1 و در غیر این صورت عدد صفر است.

State: مالکیت دولتی است که برابر یا میزان درصد سهام دولتی بانک i  در سال t

InsHold: مالکیت نهادی است که برابر یا میزان درصد سهام نهادی بانک i  در سال t

روش تجزيه و تحليل داد‏ه‏ها

دستیابی به اهداف پژوهش میسر نخواهد بود، مگر آنکه فرآیند پژوهش با روش‌شناسی درست صورت پذیرد. به‌طور کلی می‌توان روش پژوهش را مجموعه‌ای از قواعد، ابزارها و را‏ه‏های معتبر نظام‌مند که به بررسی واقعیت‌ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه‌حل مشکلات می‌پردازد، تعریف کرد(بامنی مقدم، 1389) یا به عبارت دیگر پس از دسته‌بندی و پردازش اولیه داد‏ه‏ها، اکنون برای تبدیل آن‌ها به اطلاعات، به گونه‌ای که بتوان با تحلیل آن‌ها پیرامون فرضی‏ه‏ها قضاوت کرد، پژوهشگر با این سؤال روبرو می‌شود که از چه روشی برای تجزیه و تحلیل داد‏ه‏ها استفاده کند؟ برای پاسخ به این پرسش، باید محقق هدف خود را روشن سازد تا روش مناسب با تحقیق خود را برگزیند.

در این پژوهش از روش‌های رگرسیونی استفاده‌شده است.چون داد‏ه‏های جمع‌آوری شده از نوع پانل­دیتا می‌باشد از رگرسیون پانل­دیتا برای تجزیه و تحلیل داد‏ه‏ها از نرم‌افزارEviews استفاده شده است.

آمار توصیفی

.  داده‌ها پژوهش شامل داده‌های 15 بانک منتخب بازار بورس اوراق بهادار تهران در طی 6 سال اخیر 1397 الی 1402 می باشد که برای متغیرهای پژوهش در تحلیل آماری این مطالعه استفاده شده است. آمار توصیفی متغیرها در جدول (1) آورده شده است. با توجه به جدول 1 که به توصیف متغیرهای مستقل و وابسته مدل می‌پردازد مشخص است که بیشترین میانگین و انحراف معیار را متغیر KZ  (محدودیت مالی) و کمترین میانگین و انحراف معیار را متغیر بعد اقتصادی مسئولیت اجتماعی economic دارد، همچنین همه متغیرهای مورد بررسی در این مرحله دارای چولگی مثبت می­باشند، همچنین همه متغیرهای پژوهش به جز CSR  و environmental  دارای کشیدگی مثبت نیز می­باشند.

جدول 1. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

همچنین آمار توصیفی متغیرهای کنترل به شرح زیر می باشد:

در ادامه به مبحث آمار استنباطی و تجزیه و تحلیل داده­های پانل با پیش‌آزمون‌ها و آزمون‌های  تخمین رگرسیون پرداخته می­شود.

آمار استنباطي    
آن‌چه تاکنون در اين فصل ذکر گرديد، در حيطه آمار توصيفي بوده در ادامه ابتدا آزمون ضریب همبستگی پیرسون و آزمون های مفروض رگرسیون در مورد متغیرها و باقیمانده­ها بررسی شدند. سپس آزمون‌های مربوط به رگرسیون انجام گردید. 
بررسی ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش

شدت وابستگي دو متغير به يكديگر را همبستگي تعريف مي­كنيم. بطور كلي ضرايب همبستگي بين 1- تا 1 تغيير مي­كنند و رابطه بين دو متغير مي­تواند مثبت يا منفي باشد.  ماتریس همبستگی در جدول 2  نشان داده شده است. در این قسمت اگر اعدادی که بسیار نزدیک به 1 و 1- و همچنین اعدادی بسیار نزدیک به صفر باشد، می‌توان نتیجه گرفت که بین دو متغیر همبستگی بسیار شدید و یا عدم همبستگی وجود دارد. همان­طور که مشاهده می‌شود، اعداد داخل ماتریس همبستگی میان مثبت و منفی 1 قرار دارند. این اعداد نه بسیار زیاد به  1 و -1 نزدیک هستند و نه بسیار زیاد به صفر نزدیک هستند که نشان‌دهنده وجود همبستگی مناسب بین داده‌های مورد بحث می‌باشند.

جدول 2. ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش

بررسی نرمال بودن مدل رگرسیون خطی  
یکی از فروض مهم راجع به جمله باقیمانده این است که توزیع جملات آن نرمال است. به منظور آزمون نرمال بودن جمله خطا از آماره آزمون جارکو-برا1 استفاده شده است. نرمال بودن متغيرها به اندازه‌اي مهم است که روش‌هاي آماري در يک تقسيم‌بندي با برقراري اين فرض رده‌بندي مي‌گردند، به طوري که در صورت نرمال بودن اغلب آزمون‌هاي پارامتري و در غير اين صورت، آزمون‌هاي ناپارامتري به‌کار مي‌روند. فرض صفر این است که متغیر وابسته از توزیع نرمال پیروی می‌کند. هرگاه مقادير سطح معناداري كمتر از 05/0 باشد فرض صفر در سطح 95 درصد اطمينان رد خواهد شد. با توجه به نتایج بدست آمده، آماره آزمون جارکو-برا، برای مدل پژوهش نشان می­دهد مقدار احتمال بیشتر از 5% می‌باشد. بنابراین فرضیه صفر مبنی بر نرمال بودن جمله خطا رد نمی‌شود.

جدول 3. نتایج حاصل از نرمال بودن جمله خطا

با توجه به آنچه که در جدول (3) آورده شده است، نشان می‌دهد توزیع پسماندها (جمله اخلال) به شکل توزیع نرمال است.

 بررسی مانایی متغیرهای پژوهش   
لازم است که قبل از تخمين مدل، مانايي متغيرهاي آن مورد بررسي قرار بگيرد. يک متغير، وقتي ماناست که ميانگين، واريانس و کواریانس آن در طول زمان ثابت باقي بماند. به طور کلي اگر مبدأ زماني يک متغير، تغيير کند و ميانگين و واريانس  و کواريانس تغييري نکند، در آن صورت متغيرماناست و در غير اين صورت متغير، نامانا خواهد بود، رایج ترین روش مانایی داده‌های پانل استفاده از آزمون ریشه واحد1 می‌باشد که چهار روش متداول در نرم افزارهای آماری بسیار رایج است که عبارتند از: آزمون لوین و همکاران2، آزمون بریتانگ3، آزمون ایم پسران و شین4 و آزمون دیکی فولر تعمیم یافته5.

در این پژوهش از معیار تصمیم گیری لوین و همکاران استفاده می‌شود. آزمون لوین و همکاران متغیرهای پژوهش در جدول (4) نشان داده شده است.

جدول 4. آزمون ریشه واحد متغیرهای پژوهش

همه متغیر‌های مستقل و وابسته در دوره پژوهش، پایا1 (مانا) بوده­اند پایایی بدین معنی است که میانگین و واریانس متغیرهای پژوهش در طول زمان و کواریانس متغیرها بین سال­های مختلف ثابت بوده است. همانگونه که در جداول  ملاحظه می‌شود همه متغیرها مانا هستند و نیازی به آزمون هم جمعی2 وجود ندارد. بنابراین مشکل رگرسیون کاذب در ضرایب برآوردی وجود نخواهد داشت.

 بررسي رابطه با استفاده از تحليل پانلي

براي بررسي و برآورد مدل كلي از تحليل پانلي استفاده شد. دليل استفاده از اين روش به علت نوع ماهيت داده‌ها است. زيرا در تحليل پانلي، داده‌ها به صورت مقطعي- زماني گردآوري می‌شوند (داده‌ها تلفیقی هستند). در داده‌هايي که بدين صورت جمع آوري مي‌شوند، استقلال مشاهدات حفظ نمي‌گردد؛ زيرا از هر شرکت در سال‌هاي مختلف چندين مشاهده وجود دارد که اين مشاهدات به هم وابسته‌اند. به عبارت ديگر در اين تحليل تعداد داده‌ها عبارت از تعداد شركت‌ها ضربدر تعداد سال‌ها است.

تعیین روش

روش‌های مختلفی برای برآورد یک الگو با داده‌های تلفیقی وجود دارد که عبارتند از:

1) برآورد مدل با فرض یکسان بودن عرض از مبدأ برای تمامی مقاطع؛

2) برآورد مدل با فرض متفاوت بودن عرض از مبدأ برای مقاطع (شرکت‌های) مختلف (اثرات ثابت یا تصادفی).

جهت مشخص شدن این که کدام یک از فروض فوق باید اعمال شود، می‌بایست از آزمون:

(1)                                                                     F=

استفاده کنیم که در آن  مبین مجموع مربعات خطاهای مدل برآورد شده با فرض یکسان بودن عرض از مبدأهاست و  مجموع مربعات خطاهای مدل برآوردشده با فرض متفاوت بودن عرض از مبدأها می‌باشد که با روش اثر ثابت برآورد شده است. بنابراین لازم است که مدل کلی یک بار با فرض یکسان بودن عرض از مبدأها برای همه شرکت‌ها و یک بار با کنار گذاشتن این فرض برآورد شود.

آمار F فوق جهت آزمون این فرضیه صفر است که: عرض از مبدأ برای همه مقاطع یکسان می‌باشد (پول). اگر چنان چه F محاسباتی که دارای درجه آزادی (n-1) در صورت و ) در مخرج می‌باشد، بیشتر از F جدول باشد (یا نمره احتمال کوچکتر از 05/0 باشد) فرضیه صفر رد شده و متفاوت بودن عرض از مبدأها برای شرکت‌های مختلف (پانل)  پذیرفته می‌شود. در معادله F محاسباتی، n مبین تعداد مقاطع، k تعداد متغیرهای توضیحی و t مبین تعداد مشاهدات سری زمانی می‌باشد. آزمون F برای کل شرکت‌های منتخب (1402-1395).

جدول 5. نتایج آزمون F لیمر

جدول بالا به خوبي نشان می‌دهد که فرضیه برابري عرض از مبدأها برای تمامی مدل­ها رد می‌شود. پس از مشخص شدن این که عرض از مبدأ برای شرکت‌های مختلف یکسان نیستند باید این فرضیه را آزمون کنیم که برای تخمین مدل از روش اثرات ثابت استفاده نماییم یا از روش اثرات تصادفی.

4-4-2- آزمون هاسمن  
برای آزمون این که مدل با بهره‌گیری از روش اثرات ثابت یا اثرات تصادفی برآورد گردد، از آزمون هاسمن بصورت زیر استفاده می‌شود:

H=n  

که در آن : تفاضل ضرایب برآورد شده برای متغیرهای توضیحی لحاظ شده در روش اثرات ثابت و تصادفی ( )

( )Avar: واریانس مجانبی  و n: تعداد مشاهدات.

فرضیه صفر این است که تخمین زننده‌های مدل اثرات تصادفی مناسبت است. اگر فرضیه صفر رد شود نتیجه می‌گیریم که روش اثرات تصادفی مناسب نیست و بهتر است از روش اثرات ثابت استفاده کنیم، آماره هاسمن دارای توزیع کای-دو در مدل می‌باشد. اگر آماره محاسبه شده در سطح احتمال معین، از توزیع کای-دو جدول بزرگ‌تر باشد، در این صورت فرضیه صفر رد می‌شود (1402-1395).

جدول 6. نتایج آزمون هاسمن

4-4-3- برآورد مدل­ رگرسیون   
از آنجا که هدف آزمون‌های همبستگی مطالعه‌ی حدود تغییرات یک متغیر نسبت به متغیر دیگر است، مدل به صورت زير در خواهد آمد، هدف این بخش، برآورد پارامتر‌هاي  با استفاده از روش حداقل مربعات معمولي^[1] (OLS) است که مقادير عرض از مبداء و شيب خط‌ها را نشان مي‌دهند. توجه به تحلیل رگرسیونی، تخمین ضریب 1β  در رگرسیون آماری اول نشان دهنده بررسی و تبیین فرضیه اصلی تحقیق و تخمین ضریب 1β  الی ضریب 3β در رگرسیون آماری دوم نشان دهنده بررسی و تبیین فرضیه های فرعی اول الی سوم تحقیق می باشد.

مدل های رگرسیونی:

KZ_i,t = β₀ + β₁ CSR_i,t + β₄ Size_it  + β₅ Trade credit_it  + β₆ Sales grow_it  + β₇ Debt_it  + β₈ Return_it  + β₉ Big Audit_it  + β₁₀ State_it  + β₁₁ InsHold_it  + ε_i,t

Tobin Q_i,t = β₀ + β₁ environmental _i,t + β₂ social_i,t + β₃ economic_it  + β₄ Size_it  + β₅ Trade credit_it  + β₆ Sales growth_it  + β₇ Debt_it  + β₈ Return_it  + β₉ Big Audit_it  + β₁₀ State_it  + β₁₁ InsHold_it  + ε_i,t

از طریق نرم افزار EVIEWS معناداری رگرسیون با استفاده از روش اثرات تصادفی آزمون شد، که نتایج آن در جدول زیر به همراه ضرایب، آماره t و سطح معناداری مربوط به آن، ضریب تعیین و ضریب تعیین استاندارد شده، آماره F و سطح معناداری مربوط به آن و نتیجه آزمون دوربین واتسون ارائه شده است. در جدول زیر، نتایج تخمین رگرسیون آورده شده است.

 نتیجه تخمین رگرسیون اماری در جدول زیر آورده شده است.

جدول 7. نتایج برآورد رگرسیون اول پژوهش

با توجه به جدول (7)، بر مبنای آزمون t، متغیرهایی که سطح معنی‌داری آن‌ها کمتر از 05/0 می‌باشند، در سطح اطمینان 95 درصد و متغیرهایی که سطح معنی‌داری آن‌ها کمتر از 10/0 می‌باشند، در سطح اطمینان 90 درصد مورد تأیید قرار می‌گیرند و تأثیر معنی‌داری بر روی متغیر وابسته محدودیت مالی (KZ) دارند.  

همچنین برای رگرسیون دوم داریم:

جدول 8. نتایج برآورد رگرسیون دوم پژوهش

با توجه به جدول (8)، بر مبنای آزمون t، متغیرهایی که سطح معنی‌داری آن‌ها کمتر از 05/0 می‌باشند، در سطح اطمینان 95 درصد مورد تأیید قرار می‌گیرند و تأثیر معنی‌داری بر روی متغیر وابسته محدودیت مالی (KZ_i,t) دارند

همچنین برای قضاوت در مورد وجود مدل معنادار باید به مقدار آماره F ، ميزان ضريب تعيين اصلاح شده و آماره دوربین واتسون توجه نمود که در جدول زیر آورده شده است.

جدول 9. جدول مقایسه پارامترهای تعریفی تخمین

نتایج این جدول نشان می‌دهد که مقدار آماره F در ناحیه رد فرضیه صفر قرار دارد. همچنین بر مبنای سطح معناداری نیز می‌توان این نتیجه را دریافت. از آنجا که سطح معنادری این آماره‌ کمتر از 5% است فرضیه صفر یعنی عدم وجود مدل معنادار رد می‌شود و فرضیه یک یعنی وجود رابطه معنادار تایید می‌شود. ميزان ضريب تعيين اصلاح شده نیز در جدول ارائه گردید که نشان می‌دهد چه مقدار از تغييرات متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل توضیح داده می‌شوند. مقدار آماره دوربين واتسون بین 5/1 و 5/2 قرار گرفته است که دامنه مورد قابل می­باشد. مقادير نزديک به 2 حاکي از عدم خودهمبستگي باقيمانده‌ها دارد که يکي ديگر از فروض رگرسيون است در جدول زیر مقایسه حالت مطلوب و واقعی تخمین آورده شده است که بدین ترتیب می‌توان به نتایج رگرسیون پژوهش اتکا نمود.

پیشنهادات کاربردی

با توجه به نتیجه فرضیه های تحقیق در مورد اهمیت افشا مسئولیت اجتماعی شرکت ها و تاثیرات منفی بر محدودیت مالی پیشنهادات زیر در جهت ارتقا افشا مسئولیت اجتماعی ارائه می شود:

فرضیه اصلی: افشاء مسئولیت اجتماعی بر محدودیت‏های مالی بانک‏‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد.

- افزایش گزارش‌دهی: بانک‌ها باید به‌طور منظم گزارش‌هایی درباره فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی خود منتشر کنند. این گزارش‌ها باید شامل اطلاعات دقیق و قابل اندازه‌گیری درباره تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی فعالیت‌ها باشند.

- استفاده از استانداردهای بین‌المللی: پیروی از استانداردهای بین‌المللی مانند GRI (Global Reporting Initiative) می‌تواند به بانک‌ها کمک کند تا اعتبار خود را افزایش دهند و به شفافیت اطلاعات کمک کنند.

- ایجاد برنامه‌های اجتماعی و محیطی: بانک‌ها می‌توانند با ایجاد و حمایت از برنامه‌های اجتماعی و محیطی، تصویر مثبت‌تری از خود در جامعه ایجاد کنند، که می‌تواند به جذب مشتریان جدید و حفظ مشتریان فعلی منجر شود.

انتشار داستان‌های موفقیت: به اشتراک گذاشتن داستان‌های موفقیت از پروژه‌های مسئولیت اجتماعی می‌تواند به تقویت اعتبار بانک‌ها و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران کمک کند.      
فرضیه فرعی اول: بعد محیطی مسئولیت اجتماعی بر محدودیت‏های مالی بانک‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد.        
- تحلیل ریسک محیطی: بررسی اینکه چگونه بانک‌ها با مشکلات زیست‌محیطی مواجه هستند و اینکه این مشکلات چگونه می‌توانند بر هزینه‌ها و محدودیت‌های مالی آنها تأثیر بگذارند.   
- سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سبز: تشویق بانک‌ها به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پایدار و سبز، که می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش اعتبار آنها در بازار منجر شود.       
-گزارش‌دهی شفاف: ایجاد سیستم‌های گزارش‌دهی برای ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی فعالیت‌ها، که می‌تواند به شفافیت مالی و کاهش ریسک‌های مالی کمک کند. 
فرضیه فرعی دوم: بعد اجتماعی مسئولیت اجتماعی بر محدودیت‏های مالی بانک‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد.      
- تقویت روابط با جامعه: بانک‌ها می‌توانند با ایجاد روابط نزدیک‌تر با جوامع محلی، به بهبود تصویر عمومی خود و در نتیجه کاهش هزینه‌های جذب سرمایه کمک کنند.
- برنامه‌های مسئولیت اجتماعی: توسعه برنامه‌های اجتماعی که به نفع جامعه است، می‌تواند به جذب مشتریان جدید و حفظ مشتریان کنونی کمک کند و در نتیجه بر محدودیت‌های مالی تأثیر مثبت بگذارد.
- آموزش و توانمندسازی: ارائه آموزش‌های مالی و توانمندسازی به مشتریان می‌تواند به بهبود وضعیت مالی آنها و در نتیجه کاهش ریسک‌های اعتباری بانک‌ها منجر شود.

فرضیه فرعی سوم: بعد اقتصادی مسئولیت اجتماعی بر محدودیت‏های مالی بانک‏های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد.      
- تحلیل هزینه و فایده: بررسی دقیق هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی مرتبط با فعالیت‌های بانک‌ها و تأثیر آن بر عملکرد مالی و محدودیت‌های مالی.                         
- مدل‌های تجاری پایدار: توسعه مدل‌های تجاری که به بانک‌ها اجازه می‌دهد به‌طور همزمان به اهداف مالی و اجتماعی دست یابند.    
- همکاری با نهادهای دولتی و غیردولتی: همکاری با نهادهای مختلف برای ایجاد برنامه‌های مشترک که به بهبود وضعیت اقتصادی و مالی بانک‌ها کمک کند.

- پيشنهادات برای تحقيقات آتی

• بررسی مسئولیت اجتماعی بانک بر اجتناب مالیاتی و عملکرد بانک ها.
• بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و مسئولیت اجتماعی بانک با پریشانی مالی.
• بررسی ارتباط بین مدیریت سود و هزینه بدهی با محدودیت مالی بانک.
• بررسی ارتباط بین مسئولیت اجتماعی و محدودیت مالی با توجه به نقش تعدیلی مدیریت سود.

 Examining the Impact of Social Responsibility Disclosure on the Financial Constraints of Banks Listed on the Tehran Stock Exchange

  Author :

Dr. Ali Qarib

PhD in Accounting

 Abstract:

Corporate social responsibility (CSR) refers to organizations’ commitment to engage in activities that benefit society and the environment. Companies that fulfill their social responsibilities can reap numerous benefits. Conversely, a failure to adhere to social responsibility can quickly spread through social networks, negatively impacting the financial position and performance of a company. Financial constraints refer to situations where companies face challenges in securing financial resources for their operations. This issue becomes particularly significant during financial and economic crises, where companies may struggle to access financial resources easily. The primary objective of this research is to examine the impact of social responsibility disclosure on the financial constraints of banks listed on the Tehran Stock Exchange. The statistical sample for this study includes all banks listed on the Tehran Stock Exchange over a six-year period from 2018 to the end of 2023, which has been analyzed using two general models for the research hypotheses. This research is applied in terms of purpose and is descriptive and correlational of the retrospective type regarding methodology. After confirming the suitability of the statistical pre-tests (correlation coefficient, homoscedasticity of the error term, absence of autocorrelation of the error term, absence of multicollinearity among explanatory variables, and normality of the error term) and stationarity of the research variables, the F tests (Limer and Hausman) were employed to determine the type of regression. The results of the regression estimation using Eviews 9 software indicated that the environmental, social, and economic dimensions of corporate social responsibility significantly impact the financial constraints of banks listed on the Tehran Stock Exchange.

Keywords: Social Responsibility Disclosure, Financial Constraints, Bank, Stock Exchange.

            
:  منابع-

- Ahmed, Z., Saleem, Q., Ajmal, M. M., & Jameel, H. (2023). Cost of high leverage in socially responsible firms in a linear dynamic panel model. Evidence from product market interactions, Heliyon, 1-10. 9.

- Ang, R., Shao, Z., Liu, C., Yang, C., & Zheng, Q. (2024). The relationship between CSR and financial performance and the moderating effect of ownership structure: Evidence from Chinese heavily polluting listed enterprises. Sustainable Production and Consumption, 30, 117-129. 10.

- Boubakri, N., El Ghoul, S., Guedhami, O., & Wang, H. (2020). Corporate social responsibility in emerging market economies: Determinants, consequences, and future research directions. Emerging Markets Review, Article 100758.

- Christensen, H. B., Floyd, E., Liu, L. Y., & Maffett, M. (2017). The real effects of mandated information on social responsibility in financial reports: Evidence from mine-safety records. Journal of Accounting and Economics, 64, 284-304. 12-

Balasubramanian, N., & George, R. (2019). Corporate governance and the Indian institutional context: emerging mechanisms and challenges in conversation with K.V. Kamath, Chairman, Infosys and ICICI Bank. IIMB Management Review, 24(4), 215-233.

- Carbet, Dev R,. Sadok El Ghoul. , Omran Guedhami. , Chuk C. Y. Kwok. , (2020). Does Corporate Social Responsibility Affect the Cost of Capital?. Journal of Banking & Finance , Vol. 35, Issue 9, pp. 2388-2406.

- Cristien, T.J., Chen, Y.P., and Tsai, H.F. (2019). The relationship among information asymmetry, dividend policy and ownership structure. Finance Research Letters, PP. 1-12 Dey, A. (2018). Corporate Governance and Agency Conflicts. Journal of Accounting Research, 46(5), 1143-1181.

- Jiao, Yawen. , (2020). Stakeholder welfare and firm value. Journal of Banking and Finance, Vol 34, pp 2549-2561.

-Musova, Z., Musa, H. & Debnarova, L (2018). The impact of governance on information asymmetry in Slovakia. Dol:10.18844/gjhss.V3i4.1511.

- Serafeim,George. , Ioannou,Ioannis. ,Cheng,Beiting. (2022). Corporate Social Responsibility and Access to Finance. Strategic Management Journal, vol 35,Issue 1,pp 1-23

- Lobo, G.J., Zhou, J. (2017). Disclosure quality and earning management. AsiaPacific Journal of Accounting and Economics, 8 (1), 1-20.

-Lu, T., Sivaramakrishnan, K., Wang, Y., & Yu, L. (2021). The real effects of mandatory corporate social responsibility reporting in China. Production and Operations Management, 30, 1493-1516. 18.

- Prasad, K., Satish Kumar, S., Shridev Devji, S., Marc Lim, W., Prabhu, N and Moodbidri, S. (2022). Corporate social responsibility and cost of capital: The moderating role of policy intervention. Research in International Business and Finance, 60, 1-16.

- Rauter, T. (2020). The Effect of mandatory extraction payment disclosures on corporate payment and investment policies abroad. Journal of Accounting Research, 58, 1075-1116. 20.

- Zhu, G.P., Gui, H.F., Peng, T. and Jiang, C.H. (2023). Corporate tax avoidance and corporate financialization: The moderating effect of managerial myopia. Manage Decis Econ, 44, 459-472.

- Serafeim,George. .(2017). The Impact of Corporate Social Responsibility on Investmment Recommendations. Tarek Abdelfattah, Ahmed Aboud. Tax avoidance, corporate governance, and corporate social responsibility: The case of the Egyptian capital market, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, vol(12), pp:1-44.

-Yua,*, W. Zheng, Y. (2020). TaxationDoes CSR reporting matter to foreign institutional investorsin China?. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, vol(40), 1-17.

Dr. Ali Qarib / PhD student in accounting

 دکتر علی قریب / دانشجوی دوره  دکتری تخصصی

 حسابداری

*عنوان کامل مقاله: بررسی تاثیر افشاء مسئولیت اجتماعی بر محدودیت های مالی بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر تهران

** دانشجوی دوره  دکتری تخصصی حسابداری

نوشتن دیدگاه