تهران- ایرناپلاس- دولت روحانی از نخستین دولت‌های پس از انقلاب است که در زمینه زنده نگه‌داشتن زبان‌های مادری و گویش‌های محلی ایران اقدامات درخور توجهی انجام داده است، اما پیشنهاد «تست بسندگی زبان فارسی» از سوی یکی از معاونان وزارت آموزش و پرورش، اعتراضات زیادی را برانگیخته و فعالان اجتماعی، نمایندگان مجلس و مسئولان محلی این پیشنهاد را مقابله با زبان‌های مادری دانسته‌اند.
پیشنهاد طرح «تست بسندگی زبان فارسی» جنجال زیادی به‌پا کرده است؛ تا جایی که یک نماینده مجلس گفته با این اقدام نادرست در مورد قومیت‌ها، برخورد می‌شود. اما ماجرا چیست؟ ظهر شنبه، ۲۹ تیر مردی از روستاهای مشکین‌شهر به اداره آموزش و پرورش این شهرستان مراجعه کرده بود و التماس می‌کرد اجازه دهند کودکش در مدرسه ثبت‌نام کند. داستان از این قرار بود که کودک وی نتوانسته بود به سؤالاتی که جهت تست بسندگی فارسی از او شده بود، به فارسی پاسخ دهد. مدیر مدرسه از ثبت‌نام وی خودداری کرده و معرفی‌نامه‌ای جهت ثبت‌نام وی در مدرسه کودکان استثنایی صادر کرده بود. پدرش برای خواهش و تمنا به اداره آمده بود. در آنجا نیز به وی گفته‌اند کاری از دستشان برنمی‌آید و کودک باید مراحل بسندگی فارسی را سپری کند. این روایت یک شهروند بود. برای صحت و درستی این موضوع، ایرناپلاس به بررسی بیشتر موضوع پرداخته است. ابتدا نگاهی به طرح بسندگی زبان فارسی بیندازیم.
چالش‌های مناطق دوزبانه؛ زبان مادری یا ملی؟
خرداد ماه سال جاری، رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد: «با همکاری سازمان آموزش و پرورش استثنایی، اضافه کردن بررسی میزان آمادگی زبان فارسی در طرح سنجش سلامت در دستور کار قرار خواهد گرفت و روی آن کار می‌کنیم. اکنون سنجش به‌صورت اختیاری برای پنج‌ساله‌ها و به‌طور محدود برای چهارساله‌ها نیز انجام می‌شود، اما اگر بتوانیم سنجش را دو سال عقب ببریم، امکان مداخلات بهتری فراهم می‌شود، البته لازمه آن این است که دوره پیش دبستانی را هم دو سال قبل از کلاس اول داشته باشیم.» حکیم‌زاده گفته بود: «تعدادی از بچه‌هایی که در مناطق دو زبانه کشور زندگی می‌کنند، به‌دلیل ناآشنایی با زبان فارسی برچسب دیرآموز می‌خورند که پس از مدتی مشخص می‌شود مشکل یادگیری ندارند و فقط به‌دلیل ناآشنایی با زبان فارسی است که در یادگیری با چالش روبه‌رو هستند.» اما ماجرا طوری دیگری دارد پیش می‌رود. حالا خانواده‌هایی به مخالفت با این طرف برخاسته‌اند. این خانواده‌ها می‌گویند بر اساس این طرح، آموزش و پرورش، فرزندانشان را فقط به این دلیل که به زبان فارسی مسلط نیستند، به مدارس استثنایی می‌فرستد.
اگر رد شوند، باید به مدرسه استثنایی بروند
منیر حسینی، مادر یکی از کودکانی که از او تست بسندگی زبان فارسی گرفته شده است به ایرناپلاس می‌گوید: «این وضعیت برای فرزند من پیش آمده و چنین اتفاقی در شهر ما رخ داده است و کسی از این موضوع خبر ندارد. در زمان ثبت‌نام، مدیر مدرسه به من گفت ابتدا فرزندت باید سنجش و تأیید شود بعد او را برای ثبت‌نام بیاورید. او توضیح کاملی به من نداد و گفت فقط سنجش شنوایی، بینایی و… است. بعد از چند روز با من تماس گرفته شد و گفتند حتماً باید ساعت هشت صبح در محل سنجش حاضر باشید، در غیر این صورت جریمه می‌شوید و باید ۱۵ هزار تومان هزینه سنجش را پرداخت کنید. این تماس از طرف بخش سنجش مدرسه استثنایی ماکو بود.»
اگر دیر می‌رسیدیم باید ۱۵ هزار تومان پرداخت می‌کردیم
این مادر ادامه می‌دهد: «تنها من نبودم و چند خانواده دیگر نیز به این وضعیت معترض بودند و عقیده داشتند صبح زود با وجود خواب‌آلودگی، از بچه چه آزمونی می‌خواهند بگیرند؟ وقتی تمام شد و برگه‌ها را به سرپرست دادم، به من گفتند حتماً بار دوم هم تشریف بیاورید. تعجب کردم! گفتند نتوانسته به سؤالات خوب جواب بدهد. اگر بچه‌ها بار دوم در سنجش رد شوند، باید آنها را در مدرسه استثنایی ثبت‌نام کنیم.»
از این به بعد در مدرسه به‌جای «اولدوز» باید بگویی ستاره
وی افزود: «اسم مدرسه، مدرسه استثنایی امید بود. استرس داشتم و نگران بودم. ثبت‌نام فرزندم در مدارس استثنایی را نوعی توهین می‌دانستم. خود من کاردانی مربی کودک دارم. فرزند من بار دوم بعد از سنجش تأیید شد. سؤال کردم مگر بار اول چه سؤالاتی از فرزند من شده که او را رد کرده‌اند؟ خانم مربی دلخور شد و گفت: هیچ خانواده‌ای به اندازه شما سؤال نمی‌کند. گفتم من حق دارم بدانم. دختر من می‌گفت: خانم از من پرسیده است: شب در آسمان چه می‌بینی؟ من به او گفتم: اولدوز (ستاره، به زبان ترکی). خانم گفت: از این به بعد در مدرسه باید بگویی ستاره. دختر من جواب داده بود ولی من ستاره نمی‌بینم، من اولدوز می‌بینم.»
به ترکی می‌توانست اما به فارسی نه!
همچنین محسن عبداللهی، پدر یکی دیگر از بچه‌هایی که در این طرح شرکت کرده است، به ایرناپلاس می‌گوید: «من در آذربایجان غربی و شهرستان شوط در منطقه آزاد ماکو زندگی می‌کنم. این اتفاق برای فرزند من هم افتاد. حدود یک هفته پیش پسرم را برای سنجش سلامت جسمانی بردم و خانمی که با بچه‌ها فارسی حرف می‌زد، از او تست شنوایی، بینایی و… گرفت. اگر با این منطقه آشنا باشید می‌دانید که اینجا همه ترک هستند و با هم ترکی حرف می‌زنند. حتی در ادارات همه ترکی حرف می‌زنند. خانم مربی با ما ترکی حرف می‌زد، ولی با بچه‌ها فارسی حرف می‌زد. سن فرزند من را پرسید. بچه که به ترکی درست جواب می‌دهد به فارسی نتوانست جواب بدهد. در مورد اینکه چه غذایی می‌خورد و چه چیزی نباید بخورد از او سؤال کرد. در مورد مسواک زدن و رنگ مسواکش و… از او سؤال کرد و کاملاً مشخص بود که فقط می‌خواهد بداند فرزند من می‌تواند فارسی حرف بزند یا نه؟ فرزند من تا جایی که می‌توانست فارسی حرف می‌زد و هر جایی که نمی‌توانست با حرکت سر، بله و خیرش را می‌گفت و هر جا نمی‌توانست جواب نمی‌داد.»
با طرح بسندگی زبان فارسی برخورد می‌شود
پیشنهاد معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با مخالفت برخی نمایندگان مجلس هم روبه‌رو شده است و اعتراض برخی از نخبگان فرهنگی و قومی کشور را در پی داشت. محمد اسماعیل سعیدی، نماینده تبریز و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، طرح بسندگی زبان فارسی را اقدامی نادرست در مورد قومیت‌ها خوانده و به ایرنا گفته است که با آن برخورد خواهد شد. به گفته سعیدی، همه نمایندگان در واکنش به ورود تست بسندگی زبان فارسی به سنجش سلامت نوآموزان متفق‌القول هستند و با این موضوع برخورد خواهند کرد. نماینده تبریز در مجلس همچنین گفت: «هوش و ذکاوت هر فردی که این موضوع بی‌اهمیت را مطرح کرده است، مشکل دارد؛ هر کس این را گفته، حرف غلطی زده است، زیرا بسندگی زبان فارسی هیچ ارتباطی با توانمندی‌های افراد ندارد.» این نماینده مجلس دلیل آورده است: «در برخی موارد حتی افراد تحصیل‌کرده هم نمی‌توانند به‌درستی به یک زبان تکلم کنند؛ در همین آذربایجان استعدادهای درخشانی در سطح بین‌المللی داریم که شاید به زبان فارسی هم مسلط نباشند. نمی‌توانیم بگوییم این افراد به دنبال تحریک قومیت‌ها هستند، اما به نظر می‌رسد برخی واسطه‌ها این هدف را دنبال می‌کنند تا از احساسات قومیت‌ها سوءاستفاده کنند.»
با این طرح، کودکان غیرفارس، یک زبانه می‌شوند
به اعتقاد فعالان مدنی آذربایجان، طرح بسندگی فارسی که با شعار عدالت آموزشی شروع شده است، عدالت آموزشی را زیرپا می‌گذارد. طرحی که کودکان غیرفارسی زبان را دوزبانه می‌نامد و از چهارسالگی کودک را مجبور می‌کند به زبان فارسی حرف بزند، در غیر این صورت باید در مدارس استثنایی آموزش ببیند تا عقب‌ماندگی‌اش برطرف شود. با نگاهی به تاریخ می‌بینیم که در زمان پهلوی هم آموزش و پرورش قصد داشت کودکان شیرخوار را از مادرانشان جدا کند تا به آنها فارسی بیاموزد. دوزبانه بودن برای غیرفارس‌ها شبیه یک اتهام است که نباید غیرفارس باشد.
به منشور حقوق شهروندی و اصل ۱۵ قانون اساسی برگردیم
در منشور حقوق شهروندی ریاست جمهوری از اصل عدم تبعیض و تساوی همه افراد و گروه‌ها بدون هرگونه ملاحظه‌ای از جمله قومیت، از حفظ کرامت و احترام به شخصیت دانش‌آموزان و از حفظ حریم خصوصی انسان‌ها سخن گفته شده است. به نظر می‌رسد این طرح حداقل در اجرا برعکس این منشور عمل می‌کنند، چون به‌طور واضح خانواده‌های غیرفارس را مجبور می‌کنند به زبان فارسی با کودکان خود حرف بزنند تا عقب‌مانده نشوند.
به دستاوردهای دولت پشت پا نزنید
با این حال، حکیم‌زاده در دفاع از این طرح گفته است که اجرای این طرح برای مقابله با زبان مادری نیست. او تأکید کرده است: «وزارت آموزش و پرورش نه‌تنها مخالفتی با زبان مادری ندارد، بلکه از برنامه‌های جدی این وزارتخانه حفظ زبان مادری است.» در هر صورت، طرح بسندگی زبان فارسی برای دانش‌آموزان اول ابتدایی در حال اجراست. حال که تفاوت زبان خانواده (مادری) و زبان مدرسه (ملی) به مانعی برای ثبت‌نام کودک تبدیل شده، زبان خانواده در چشم کودک بی‌اعتبار خواهد شد و کودک امروزی که تحصیل‌کرده فرداست، از زبان و فرهنگ خود دورتر خواهد شد. به نظر می‌رسد دولتی که پیش‌قراول توجه به زبان‌های مادری در ایران بود و در استان کردستان و آذربایجان کرسی‌های رسمی آموزش زبان‌های محلی دایره کرده است، نباید اجازه دهد با این طرح‌ها دستاوردهایش برباد برود.
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابه دارند، انتشار نمی یابند.