پایان راه اسطوره سوسیالیسم انقلابی کوبا

پس از افول قدرت استعماری اسپانیا و پرتغال، ایالات متحده آمریکا کشورهای آمریکای لاتین را حیاط خلوت خود پنداشت و تلاش گسترده ای را برای فعالیت دولت های همسو و گاه دست نشانده به کار بست.

کاسترو چهره ای بود که در برابر این تلاش ها علم مبارزه برافراشت و با حکومت دیکتاتوری باتیستا به رویارویی نظامی پرداخت. از زمان مبارزات او در سال های دهه 50 میلادی، چهره او در کنار «ارنستو چه گوارا» دیگر مبارز برجسته آمریکای لاتین در اذهان نقش بسته است.

**کاسترو در یک نگاه

کاسترو ۱۳ اوت سال ۱۹۲۶ در شهر «بیران» واقع در استان «اورینته» کوبا به دنیا آمد. خانواده او از زمینداران مرفه بودند. کاسترو پس از گذراندن دوره ابتدایی در روستا به مدرسه‌ای خصوصی واقع در شهر «سانتیاگو د» کوبا و سپس هاوانا رفت و از دانشکده حقوق دانشگاه هاوانا فارغ التحصیل شد.

کاسترو سال 1947 و در زمان دانشجویی به یک فعال سیاسی تبدیل شد. او در اقدام سیاسی برای سرنگونی «رافائل تروخیو» دیکتاتور کشور دومینیکن شرکت فعال داشت و سال بعد در شورش‌های مناطق و حومه شهر «بوگوتا» در کلمبیا شرکت کرد.

کاسترو سال 1951 عضو حزب مردم کوبا شد که به حزب ارتودوکس هم شهرت داشت و سپس رهبری جناح این تشکل را برعهده گرفت. او سال 1953 در نخستین قیام نافرجام علیه «فولخنثیو باتیستا» شرکت کرد.

پس از این قیام او زندانی و سپس به مکزیک تبعید شد. در سال 1956 کاسترو به کوبا بازگشت و دوباره رهبری انقلاب علیه باتیستا را در دست گرفت. او سپس برای تقویت موقعیت خویش به نیرو‌های چریکی تحت فرماندهی چه گوارا پیوست.

کاسترو در سال 1959 توانست نیروهای باتیستا را شکست دهد و رهبری کوبا را در دست گیرد. آمریکا که منافع خود را در کوبا در خطر می‌دید، تلاش کرد وی را با انجام توطئه‌هایی با نقش آفرینی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا از پای درآورد. واشنگتن حتی با حمایت از چریک‌های ضد انقلاب کوبا در سال 1961 کوشیدند در حمله‌ای به «خلیج خوک‌ها» انقلابیون کوبا رو شکست دهند.

کاسترو اما در برابر همه این تلاش های براندازانه و توطئه ها مقاومت کرد و سال ها رهبری کشورش را در دست گرفت. کاسترو طی این سال ها 2 دوره دبیرکلی جنبش غیرمتعهدها را بر عهده داشت. وی در 31 ژوئیه سال 2006 به دلیل انجام یک عمل جراحی، قدرت را به طور موقت به برادرش «رائول کاسترو» واگذار کرد. این نخستین باری بود که کاسترو قدرت را به فرد دیگری انتقال می‌داد.

**انقلاب کمونیستی کوبا

کاسترو نخستین حکومت «مارکسیست- لنینیستی» جهان را در منطقه آمریکای لاتین ایجاد کرد. بر اساس قانون اساسی مصوب سال 1976 میلادی در کوبا، دبیرکل حزب، رهبری حکومت را در دست دارد. در دوران زمامداری کاسترو در کوبا، صنایع و تجارت ملی‌ شد و اصلاحات سوسیالیستی دولت در سراسر جامعه به اجرا درآمد.

حزب کمونیست که تنها حزب سیاسی در نظام تک حزبی کوبا است از سال 1965 تا سال 2011 تحت رهبری وی اداره می‌شد. او پس از به دست گرفتن حکومت در کوبا مخالفت با سیاست ‌های آمریکا در کوبا و آمریکای جنوبی را سرلوحه سیاست‌ های خود قرار داد.

**پایان راه سوسیالیسم کوبایی ؟

برخی معتقدند که با کنار رفتن کاسترو از قدرت و واگذاری آن به برادرش رائول کاسترو، «سوسیالیسم کوبایی» به آخر خط رسید. رائول برخلاف فیدل به «مدل چینی» به جای مدل کوبایی علاقه نشان داد. رائول از زمان به قدرت رسیدن، اصلاحات اقتصادی را با اعطای مالکیت آپارتمان‌ها، اعطای مجوز اجاره دادن اتاق‌ها، پرداخت اضافه کار، برداشتن محدودیت واردات برخی اقلام کشاورزی، اصلاحات پولی، آزادی مالکیت ارضی و برداشتن موانع مبادله لوازم صوتی و تصویری، آغاز کرد. (1)

**سخنرانی های طولانی

یکی از ویژگی های خاص کاسترو، سخنرانی های طولانی بود. او از این نظر جزو رکورداران جهان به حساب می آید. برای نمونه کاسترو روز بیست وششم سپتامبر سال 1960 ، سخنرانی 4 ساعت و 29 دقیقه ای را در مجمع عمومی سازمان ملل انجام داد که رکوردار طولانی ترین سخنرانی در این مجمع است.

او در این سخنرانی گفت: زمانی که فلسفه سرقت و دزدی از بین برود ، آن وقت فلسفه جنگ هم محو خواهد شد. کاسترو در متن سخنانش معنای واقعی انقلاب کوبا و هدف اصلاحاتی را که دولتش آغاز کرده بود توضیح داد.

وی در تاریخ 24 فوریه 1998 نیز پس از آن که مجلس ملی کوبا او را برای پنج سال دیگر به ریاست جمهوری انتخاب کرد به مدت 7 ساعت و 30 دقیقه به سخنرانی پرداخت. یک بار نیز کاسترو در یک از سخنرانی های طولانی مدتش سقوط کرد و دست و زانویش شکست.

**فیدل مرد تسلیم ناپذیر

بیست و دوم فروردین1394 (یازدهم آوریل2015) رسانه ها دیدار «باراک اوباما» و رائول کاسترو، رهبران 2 کشور آمریکا و کوبا را به سراسر جهان مخابره کردند؛ روابطی که طی نیم سده گذشته تیره و تار بوده و به رغم کاهش تدریجی اصطکاک و تنش ها در سال های اخیر، 2 طرف رویکردی خصمانه را به صورت متقابل به پیش برده بودند.

با این حال این تنها دیدار 2 رییس جمهوری نبود. اوباما در مارس سال جاری میلادی (فروردین ماه) نیز به عنوان نخستین رییس جمهوری آمریکا از زمان پیروزی انقلاب کمونیستی در کوبا به این کشور سفر کرد. در جریان این سفر بین فیدل کاسترو و اوباما دیداری صورت نگرفت.

کاسترو پس از سفر اوباما با نوشتن مقاله ای ناخرسندی خود از سیاست های 6 دهه گذشته آمریکا در قبال کشورش را اعلام کرد و نوشت: مردم کوبا تحریم های 60 سال گذشته آمریکا علیه کشورشان را فراموش نخواهند کرد.

**مردی که بارها ترور شد

خبرگزاری رویترز امروز(26 نوامبر2016) نوشت: به گفته کاسترو، وی از 634 نقشه ترور و یا اقدام به آن جان سالم به در برد. سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و کوبایی های مقیم آمریکا بیشتر این اقدام ها را برنامه ریزی می کردند. قرص های سمی، سیگار برگ زهرآلود، حلزون انفجاری و لباس شنای آغشته به مواد شیمیایی از جمله این نقشه ها بودند.

کاسترو رهبر پیشین، بنیانگذار انقلاب کوبا و آخرین سنگردار اصلی سوسیالیسم کوبایی، روز جمعه به وقت محلی کوبا و در سن 90 سالگی درگذشت.

*پی نوشت ها

1- طاهری، محمد، «آخر خط سوسیالیسم کوبایی، فیدل کاسترو می‌گوید مدل کوبا دیگر کارآمد نیست»، ماهنامه مهرنامه شماره 6، آّبان 1389

منبع: ایرنا - محمدستاری