ماده مخدر، نامی عمومی برای انواع مختلفی از داروها و ترکیبات طبیعی، شیمیایی است که اغلب به دلیل احتمال ایجاد وابستگی به مصرف، جزء مواد اعتیادآور طبقه‌بندی شده و معمولاً خرید و فروش آنها ممنوع است. انواع مختلفی از مواد مخدر و اعتیاد آور وجود دارد و به همین دلیل، فرد معتاد در طول زمان، برای ارضا و احیای حس نشئگی، معمولا از ماده ی مخدر به مخدری قوی‌تر نیاز پیدا می کند.
مواد مخدر سنتی مثل تریاک، هروئین و سایر فرآورده های طبیعی، معمولا دارای آثار و عوارض جسمانی زودرس و مشخصی هستند، اما عوارض مواد صنعتی که با نام ها و اشکال مختلف در دسترس قرار می گیرد در درازمدت نمایان می شود. این مواد مانند موریانه ای می ماند که ممکن است در ظاهر حالت و علامتی را بروز ندهد ولی بدون صدا به تخریب خود ادامه دهد و زمانی نمایان می شود که کاملا خرابی به بار آورده باشد.
تفاوت این دو گروه مواد را اینگونه می توان مطرح کرد که مصرف مواد مخدر سنتی نیاز به محل و وسائل خاصی دارد، دارای بوی مخصوص و قابل تشخیص هستند در حالی که مواد صنعتی را می توان در هر محلی و با یک وسیله ساده و قابل حمل و مخفی کردن در جیب مصرف کرد و غالبا دارای بو نبوده و اطرافیان قادر به تشخیص نیستند و از همه بدتر و مهم تر اینکه مواد مخدر سنتی دارای علائم خماری یا محرومیت از مواد هستند؛ به این معنی که فرد معتاد پس از گذشت 4 تا 12 ساعت از آخرین مصرف، دچار علائم ناخوشایندی خواهد شد اما در مورد مصرف مواد صنعتی معمولا مدت ها طول می کشد تا علائم محرومیت از مواد یا خماری بروز کند.
انسان موجودی اجتماعی است و به تعبیر ((هربرت بلومر)) 5 واسطه در طول دوران حیات هر بشری وجود دارد. این واسطه ها یا آژانس ها به ترتیب خانواده، گروه همسالان، مدرسه، فضای عمومی و رسانه های جمعی هستند که در فرایند اجتماعی شدن هر فرد به او کمک می کند و مهمترین واسطه های اجتماعی شدن وی در زندگی، تجارب دوران کودکی در محیط خانواده می باشد. پس از طی کردن این دوران زمینه ها و بسترهای اجتماعی متعددی مثل مدرسه ، گروه همسالان، محیط زندگی و اشتغال، نهادهای مذهبی و اجتماعی در جامعه پذیری فرد موثرند.
وقتی فردی موقعیت دانش آموز را در جامعه می گیرد باید نقش دانش آموزی را ایفا کند پس بنابراین از او انتظار می رود برای آموزش علم و پرورش فکر، وارد محیطی به نام مدرسه شود که مهمترین زمان جامعه پذیری یک فرد است، به دلیل هسته ای شدن ساختار خانواده، بچه ها بیشترین ارتباط و تاثیرپذیری را از محیط خارج از خانه و بخش عمده آن را در مدرسه و تحت تاثیر همکلاسان خود دارند و نقش نهاد تعلیم و تربیت در این مقطع بسیار مهم و حایز اهمیت است.
به تعبیر ((سالترند)) یکی از مهمترین زمینه ها و بسترهای اجتماعی شدن جوانان و نوجوانان، گروه همسالان است این گروه ها می توانند هم نقش مثبت داشته باشند و هم نقش منفی، مثلا در نظام آموزش و پرورش که همواره گروه های همسالان وجود دارد که در بین آنها تخطی از قوانین و مقررات، استعمال مواد مخدر و استفاده از مشروبات الکلی به عنوان ارزش تلقی می شود و جوانان و نوجوانانی که بیشتر با اینها مواجه شده اند از نظر دوستانشان از ارزش بالاتری برخوردارند، وقتی در جامعه و سیستم آموزشی چنین گروه همسالانی شکل می گیرد همواره نوجوانان و جوانان در معرض آسیب هستند البته در کنار اینها هم گروه همسالانی هستند که ارزش های آنها همسو با ارزشهای جامعه سالم می باشد مثل گروه های دانش آموزانی که همکاری در فعالیت های مدرسه، گروه های ورزشی، مطالعه و امتحانات پایان سال و یا آمادگی برای کنکور تشکیل شده باشند.
پس گروه همسالان می توانند به دو شکل تاثیر پذیر باشند و چه بهتر است که سیستم آموزش و پرورش و مسئولین به فکر این باشند که این گروه همسالان آسیب زا را شناسایی و اصلاح کنند وگروه همسالانی که کارکرد های مثبتی می توانند داشته باشند در فرایند اجتماعی شدن جوانان و نوجوانان بیشتر تقویت کنند.
نهاد خانواده و نهاد آموزش و پرورش در طی کردن دوران ابتدایی تا دانشگاه نقش بسیار حساسی بر عهده دارند. بخصوص در دوران نوجوانی افراد، که به دلیل تاثیر پذیری از گروه همسالان، خود یکی از حساس ترین و مهم ترین دوران زندگی هر انسانی بشمار می آید، در این دوران بار مسئولیت نهاد خانواده و خصوصاً آموزش و پرورش چندین برابر می شود.
به عنوان یک مادر از شنیدن یک سری اسامی داروهای مخدر صنعتی از فرزندانم و دوستانشان نگرانیم از آینده سازان این مرز و بوم دو چندان شده است . وقتی با آنها همکلام می شوید متوجه عدم آگاهی شان از عوارض مصرف این قلم داروها خواهید شد و جای بسی تاسف است که اطلاعات آنان از انواع و حالات ایجاد شده در آنها بیشتر از اثرات سوء مصرف مواد است. موضوعی که بیشتر توجه ام را جلب کرد زمانی بود که در جلسات اولیا و مربیان به تنها نکته ای که اشاره نمی شود آشنایی و استفاده فرزندانمان از این مواد مخدر است. شاید به نظر برسد که در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی خانواده ها و دست اندرکاران آموزش و پرورش ورود تکنولوژی و فضای مجازی بدون فرهنگ سازی استفاده از آن باشد، به عبارتی در مقابل ورود تکنولوژی با تاٌخر فرهنگی مواجه هستیم فضای مجازی مانند سیلی عظیم است که نمی توان در برابرش سدی ساخت بلکه نیاز به هدایت کردن دارد و با درایت و آموزش می توان آن را مدیریت کرد. اما فرزندانمان با تهدیدی جدی تر و مهم تر روبرو هستند و آن مصرف مواد مخدر صنعتی است که هر روزه با اشکال و نام های مختلف به راحتی قابل دسترسی است .
خبرگزاری تسنیم در تاریخ چهاردهم آبان 95 در صفحه نخست سایت خود در مورد آسیب های اجتماعی پشت در مدارس و ارائه آمار دانش آموزان معتاد برای نخستین بار ... در پایتخت هشدار داده است. اعلام اعداد و ارقام و در کل آمار آسیب های اجتماعی بر طرف کننده و یا پیشگیری کننده نیست و نخواهد بود. وقتی آماری از اعتیاد دانش آموز وجود دارد دیگر آسیب اجتماعی پشت در مدارس نیست آسیب و یا به عبارتی مساله اجتماعی وارد مدرسه شده است.
مطالعه و شناخت آسیب های اجتماعی و علل و انگیزهای پیدایی آنها و تشخیص درست دردها، نخستین شرط چاره جویی و بیش از نیمی از درمان است. مصرف مواد مخدر در جامعه یکی از معضلات اجتماعی است بررسی میزان مصرف دخانیات به طور کلی و مواد مخدر صنعتی به طور خاص در میان دانش آموزان و پیشنهاد راهکار مبارزه با این مواد اهمیت و ضرورت دارد.
برای کنترل آسیب های اجتماعی اولین راه این است که مسئولین و حتی اولیا و مربیان شناخت جامع و دقیق از انواع آسیب های اجتماعی که امروزه گریبانگیر جوانان و نوجوانان است، آشنا بشوند و این را هم باید به یاد داشته باشند که مسایل اجتماعی که در دوران جوانی والدین و مربیان و مدیران بوده، متفاوت از مسایل اجتماعی جوانان و نوجوانان کنونی می باشد. ما والدین، مدیران، مربیان و مسئولین برای اینکه مسایل اجتماعی به روز را بشناسیم باید تحقیقاتی انجام دهیم و برای این کار باید اعتماد کنیم به محققین و متخصصین هر حوزه، یعنی در اینجا ضرورت ایجاب می کند که مسئولین نظام آموزش و پرورش دعوت کنند از جامعه شناسان برای شناسایی و معرفی آسیب های اجتماعی معاصر که جوانان و نوجوانان را در مدارس و فضاهای بیرون از مدارس تهدید می کند و با شناسایی آنها یک برنامه جامع و دقیق داشته باشند برای کنترل این آسیب ها و علاوه بر کنترل آسیب ها، نقاط مثبت زندگی جوانان و نوجوانان را تقویت کنند تا در نهایت بتوانیم جامعه سالم داشته باشیم چرا که جامعه سالم تحقق آن در گرو وجود انسان های سالم است.
*کارشناس ارشد جامعه شناسی
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابه دارند، انتشار نمی یابند.