همزیستی نیوز - فساد یا انحراف اخلاق حرفه‌ای از مسیر، یکی از کژکارکردهایی است که می‌تواند رسانه‌ها را از دست یابی به اهداف باز داشته و از رسالتشان منحرف سازد.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، فساد یکی از جلوه‌های رفتار خارج از چارچوب قانون، عرف و اخلاق است که در هر جامعه و در هر زمانی و در هر سازمانی امکان شکل گیری و نفوذ دارد. یکی از مهمترین ویژگی‌های فساد، سازمان یافتگی و برنامه ریزی شده بودن آن است؛ موضوعی که برخورد با این مساله را بیش از پیش سخت و دشوار می‌سازد.
ساده‌ترین تعریف از فساد عبارت است از استفاده شخصی از جایگاه و قدرت عمومی؛ این سوءاستفاده را زمانی می تواند با حوزه رسانه‌ای مطرح ساخت که افراد و مجریان رسانه‌ای اقدام به اعلام و انتشار اخبار یا برجسته سازی خبرهایی کنند که در این جریان به دنبال کسب منافع فردی یا جریان خاصی باشند؛ این داستان البته سویه دیگری هم دارد و آن زمانی رخ می‌دهد که این منافع شخصی و سازمانی خاص مانع انتشار و اعلام خبرهایی می‌شوند که ممکن است منافع عده‌ای را برهم بزند..
در نتیجه در یک تعریف تام، فساد زمانی که در یک رسانه روی می‌دهد، جریان آزاد و درست اطلاعات را از مسیر خارج کرده و به بیراهه می‌کشاند. بر این اساس اگرچه افرادی خاص و سازمان متبوعشان از این جریان متمتع می‌شوند اما عامه مردم و وجدان عمومی جامعه فریب خورده و از دریافت حقیقت باز می‌مانند.در نتیجه در یک تعریف تام، فساد زمانی که در یک رسانه روی می‌دهد، جریان آزاد و درست اطلاعات را از مسیر خارج کرده و به بیراهه می‌کشاند. بر این اساس اگرچه افرادی خاص و سازمان متبوعشان از این جریان متمتع می‌شوند اما عامه مردم و وجدان عمومی جامعه فریب خورده و از دریافت حقیقت باز می‌مانند.
این داستان تبعات دیگری نیز دارد و آن بدبین شدن و فاصله گرفتن عامه مردم از رسانه‌های رسمی و گرایش روزافزون به سمت رسانه‌های غیررسمی است؛ رسانه‌هایی که لزوماً تعهد و رسالتی در راستای اشاعه اخبار سالم و دقیق ندارند و بدین وسیله باعث گمراهی مخاطبانشان می‌شوند؛ تفکیک سره از ناسره به واسطه این جریان‌ها و این شیوه از خبرگیری، در بسیاری از موارد کار دشواری است چرا که در این میان افراد قدرت تشخیص خود را از دست داده اند.
همه اینها در حالی است که اگر جامعه به لحاظ جریان اطلاعات، جامعه‌ای آزاد باشد که امکان شفاف سازی و نقد جریان‌ها را فراهم سازد، هم فساد یا به تعبیری دیگر انحراف اخلاقی رسانه، کاهش می‌یابد و هم زمینه برای کاهش انواع دیگر فساد فراهم می‌شود؛ چرا که شفاف سازی دست عناصر پشت پرده را رو کرده و سازماندهی فساد را در هم می شکند.
رسانه‌ها به دلیل جایگاه حساسی که در آگاه سازی و جهت دهی به اذهان مردم دارند اگر دچار فساد و انحراف گردند، اثرات و پیامدهایی به مراتب بدتر دارند.
بر این اساس و در حالی که یکی از مهمترین کانال‌ها برای مبارزه با فساد و افشای آن (از طریق شفاف سازی و ارائه اطلاعات روشن برای مردم)، رسانه‌ها هستند، امروزه برخی از منتقدان این عدم شفاف سازی و همراهی با جریان فاسد را یکی از نمودهای شکل گیری فساد رسانه‌ای می‌خوانند؛ این دسته به مسائلی چون بمباران اپلیکیشن‌های تجاری که در شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی به صورت متناوب تکرار می‌شوند و یا تبلیغاتی که روزنامه‌ها به شکلی دائمی بازتاب می‌دهند، به عنوان مصادیقی برای این فساد مخلوط با مباحث اقتصادی و سیاسی اشاره دارند.
این در حالی است که برخی دیگر از منتقدان این نوع مواجهه با رسانه را نادرست خوانده و اطلاق واژه فساد به رسانه را تحریف از تفسیر و تعریف می‌دانند؛ این بدان معناست که از نظر این گروه از منتقدان واژه فساد به دلیل بار معنایی و کیفیت عمل، با انحراف رسانه از رسالت خویش همسو نبوده و عنوان کژکارکردی و انحراف اخلاق حرفه‌ای در اینجا مناسب‌تر به نظر می‌رسد.
آزادی رسانه آنتی تز انحراف از مسیر
«منصور ساعی» دکترای علوم ارتباطات و هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در رابطه با این موضوع و در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا بیان داشت: کلمه مورد استفاده در اینجا فساد نیست و در این مورد باید بگوییم چقدر یک رسانه در برابر جامعه اش مسؤول است و مسؤولیت اجتماعی دارد. و البته پاسخ این است که رسانه‌ها در جامعه معاصر ایران، مقداری این نقش و مسؤولیت اجتماعی شأن را فراموش کرده اند که خود این مساله به آزادی رسانه‌ای در جامعه بازمی گردد.
وی ادامه داد: اینکه رسانه‌ها چقدر می‌توانند وارد حوزه‌هایی شوند که حوزه‌های حساس خطاب می‌شوند، موضوع مهمی است. رسانه زمانی می‌تواند مسؤول باشد که آزاد باشد تا شفاف سازی کند، افشاگری کند و رسانه‌ها نمی‌توانند در فضای بسته وارد این حوزه‌ها شوند؛ پس مسؤولیت اجتماعی روزنامه نگاری یک مساله است که منوط به متغیرهایی مانند زمینه‌های عدالت در جامعه است.
نویسنده کتاب‌های «رسانه و هویت ایرانی ۱۳۹۱»، «رسانه ها و نظارت ۱۳۹۷»، و «تلویزیون و هویت ملی ۱۳۹۷» در تبیین مشکلات رسانه‌های معاصر خاطرنشان ساخت: بحث دیگر، بحث اخلاق حرفه‌ای است. اخلاق حرفه‌ای هم البته با همان مسؤولیت اجتماعی مرتبط است؛ یعنی ما به عنوان ارتباط گران و کسانی که ارتباط می‌آفرینیم (از طریق نوشتار، تصویر و مسائل مختلف و… محتوایی را تولید می‌کنیم) آیا آگاه هستیم که چه چیزی را به جامعه می‌دهیم؟اخلاق حرفه‌ای هم البته با همان مسؤولیت اجتماعی مرتبط است؛ یعنی ما به عنوان ارتباط گران و کسانی که ارتباط می‌آفرینیم (از طریق نوشتار، تصویر و مسائل مختلف و… محتوایی را تولید می‌کنیم) آیا آگاه هستیم که چه چیزی را به جامعه می‌دهیم؟
«از نظر من شاید مساله مهمتر این است که امروز رسانه‌های اجتماعی در دست مبتدی‌ها و نه حرفه‌ای ها است؛ یعنی در دست خبرنگارانی است که آن مسؤولیت اجتماعی مذکور و تعهد نسبت به پیامدسنجی پیام‌ها و اثری که می‌تواند روی جامعه بگذارد و مسائلی از این دست را ندارند. در نتیجه استفاده از کلمه فساد در رسانه‌ها کلمه درستی نیست و این مساله را می‌توانیم به بی اخلاقی، بسته بودن فضای باز بیان مسائل و عدم قدرت خبرنگار در جامعه تعبیر کنیم. و باید این را به این صورت مطرح کرد که رسانه‌ها چقدر مسؤولیت اجتماعی در برابر محتوایشان دارند».
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابه دارند، انتشار نمی یابند.