مطابق ماده 1 قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نو آوری ها و اختراعات مصوب 1389، شرکت و یا مؤسسه دانش بنیان شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فن آوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می شود.
آیین نامه اجرایی قانون مزبور عبارت تجاری سازی را چنین تبیین نموده است: فعالیت های مرتبط با عرضه محصول یا خدمت جدید مبتنی بر ایده ها یا فن آوری های جدید که شامل تمامی فرآیندهای مرتبط از جمله ثبت اختراع، ارزش گذاری فناوری، اعطای امتیاز، انتقال و انتشار و کسب سایر فن آوری های مورد نیاز (مکمل) و پرداخت حق الامتیازهای مرتبط، جذب سرمایه و منابع (نمونه سازی، طراحی صنعتی فرآیند یا محصول جدید، انجام آزمون ها و دریافت تأییدیه های لازم، تولید آزمایشی، بازاریابی و رفع اشکال).
این آیین نامه در ادامه، خدمات پشتیبانی تخصصی تجاری سازی را شامل فعالیت های مشاوره، مدیریت فن آوری، طراحی محصول و فرآیند، خدمات استانداردسازی، اندازه سنجی و خدمات آزمایشگاهی دانسته است.
سطح فن آوری کالاها و خدمات دانش بنیان
یکی از معیارهایی که در فرآیند ارزیابی و شناسایی شرکتهای دانش بنیان مورد توجه قرار می گیرد بررسی دانش بنیان بودن کالاها و خدمات ارائه شده توسط آن شرکت ها است. سطح فن آوری کالاها و خدمات دانش بنیان نیز باید در حوزه فن آوری های بالا یا متوسط به بالا باشد. به این معنا که دانش فنی طراحی و تولید نمونه آزمایشگاهی یا صنعتی محصول به دلیل پیچیدگی فنی از یکسو به سختی قابل کپی برداری و کسب آن از موانع اصلی ورود شرکت های دیگر به بازار و نیازمند تحقیق و توسعه قابل توجه توسط تیم فنی خبره برای کسب آن باشد و از سوی دیگر منجر به ایجاد بخش عمده ارزش افزوده محصول شده باشد.
فهرست و حوزه های کالا و خدمات دانش بنیان
کالاها و خدمات دانش بنیان به 14 دسته اصلی و دسته های اصلی نیز به زیر دسته ها تقسیم می شوند. که برخی از آن ها عبارتند از : 1- فن آوری زیستی در حوزه غذایی، کشاورزی دامی و گیاهی، صنعتی محیط زیست، زیست فن آوری مولکولی. 2- فن آوری نانو، 3- مواد پیشرفته شامل پلیمرها، سرامیکها ، فلزات، کامپوزیتها، 4- سخت افزارهای رایانه ای، برق، قدرت، الکترونیک، کنترل و مخابرات، 5- فن آوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای کامپیوتری، 6- تجهیزات پیشرفته ساخت، تولید و آزمایشگاهی، 7- داروهای پیشرفته، 8 - وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی، 9- هوا فضا مشتمل بر ماهواره، موشک و... 10- انرژی های نو 11- تجهیزات و مواد پیشرفته نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، 12- خدمات تجاری سازی شامل خدمات مالی و سرمایه گذاری، خدمات توسعه بازار و...
حمایت های قانونی از شرکت ها موسسات دانش بینان
در قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان .... و آیین نامه اجرایی آن و سایر قوانین و مقررات، موارد مختلفی از حمایت ها منجمله تأمین تمام یا بخشی از هزینه تولید، عرضه یا به کارگیری نوآوری و فن آوری با اعطاء تسهیلات کم بهره یا بدون بهره بلند مدت یا کوتاه مدت بر طبق عقود شرعی پیش بین شده است.
تشکیل صندوق نوآوری و شکوفایی جهت کمک به تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات و شکوفا سازی و کاربردی نمودن دانش فنی از طریق ارائه کمک و تسهیلات قرض الحسنه و.... بخشی دیگراز این تمهیدات است. لیکن با عنایت به اینکه محور مقاله، جایگاه شرکت ها موسسات دانش بنیان و معرفی نهادهای حمایتی از آن ها در منطقه آزاد قشم است به بررسی پیشینه و سیر تحول این حمایت در جزیره قشم می پردازیم.
مرکز بین المللی رشد قشم
مرکز بین المللی رشد قشم که اساسنامه آن تحت عنوان اساسنامه مرکز رشد واحدهای فن آوری سازمان منطقه آزاد قشم به استناد مصوبه سال 1381 شورای گسترش آموزش عالی، در سال 1384 تصویب و به تایید وزیر علوم، تحقیقات و فناوری رسیده، مرکزی است تحت مدیریت متخصصین حرفه ای که بخشی از اهداف آن عبارتند از :
ایجاد فضای لازم جهت گسترش و رشد واحدهای کوچک و متوسط دانش مدار و فن آور فعال در زمینه های فن آوری، تولید و توسعه محصولات و فرآیندهای فن آوری قابل عرضه به بازار، بسترسازی جهت تجاری کردن دست آوردهای تحقیقاتی، بسترسازی به منظور ایجاد فرصت های شغلی مناسب جهت جذب کارآفرینان و دانش آموختگان دانشگاهی در زمینه فن آوری، ایجاد زمینه کارآفرینی و حمایت از نوآوری و خلاقیت نیروهای جوان.
در راستای این اهداف، اهم وظایف مرکز بین المللی رشد عبارتست از تلاش برای فراهم آوردن حمایت های قانونی و حمایت مالی از واحدهای مستقر در مرکز و ارائه خدمات مشاوره در راستای تبدیل ایده های نو به محصولات قابل تجاری شدن و تجاری سازی آن ها.
بر مبنای اهداف تعریف شده برای مرکز بین المللی رشد قشم، تدبیر و دور اندیشی مدیرعامل محترم سازمان منطقه آزاد قشم جناب آقای مهندس مومنی در اعطاء بورسیه به دانشجویان بومی و سایر دانشجویانی که حائز شرایط هستند و استخدام ایشان در سازمان پس از فراغت از تحصیل، یک تفکر اقتصادی و قابل ستایش است.
به موجب اساسنامه موصوف، موسس مرکز سازمان منطقه آزاد قشم است و با رویکرد فعالیت در عرصه بین المللی آن را تاسیس نموده است. در این راستا مرکز رشد قشم در سال 1394 عضو شبکه جهانی پارک های علم و فن آوری کشورهای اسلامی شده است و به عنوان تنها مرکز رشد بین المللی در سطح ایران دارای مجموعه کاملی از سرویس های پشتیبانی برای پیشرفت فعالیت های تجاری می باشد.
فعالیت و خدمات مرکز بین المللی رشد قشم با توجه به قابلیت های موجود در قشم و مزایای منطقه آزاد قشم، بیشتر بر روی تجاری سازی یافته های پژوهشی، انتقال تکنولوژی و نیز بازاریابی بین المللی یافته ها و صادرات متمرکز شده است.
پارک زیست فن آوری خلیج فارس قشم
"مرکز رشد زیست فن آوری دریایی مشترک پارک زیست فن آوری خلیج فارس و دانشگاه هرمزگان"
پارک زیست فن آوری خلیج فارس قشم در ساحل جنوبی جزیره قشم و در فاصله 15 کیلومتر از شهر قشم و در زمینی به مساحت 380 هکتار واقع شده است. فعالیت این مجموعه از سال 1376 با نام مرکز پژوهش های بیوتکنولوژی خلیج فارس آغاز و در سال 1387 با هدف تقویت شرکت های دانش بنیان، تحت عنوان پارک زیست فن آوری خلیج فارس قشم به فعالیت خود ادامه داده است.
این پارک در راستای توسعه اقتصاد دانش محور، تولید ثروت از راه علم و حمایت از شرکت های دانش بنیان و ایجاد اشتغال در منطقه و با بهره گیری از تجربیات مرکز پژوهش های بیوتکنولوژی خلیج فارس و به استناد مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری، فعالیت خود را آغاز نموده و اهداف آن عبارتند از:
- توسعه اقتصاد دانش مدار و اشتغال زايي تخصصي. 2- افزايش ثروت در جامعه از طريق تجاري سازي نتايج تحقيقات و تحقق ارتباط بخشهاي تحقيقاتي، توليدي و خدماتي جامعه. 3- افزايش قدرت رقابت و رشد شركتهاي دانش محور. 4- كمك به جذب دانش فني و سرمايه هاي داخلي و بين المللي. 5- افزايش حضور و مشاركت تخصصي شركتهاي فن آور داخلي در سطح بين المللي. 6- حمايت از ايجاد و توسعه شركتهاي كوچك و متوسط فن آوري و حمايت از مؤسسه ها و شركتهاي تحقيقاتي و مهندسي نوآور با هدف توسعه فن آوري و كارآفرينی.
رئیس پارک زیست فناوری خلیج فارس در سمینار آموزشی که در مهرماه 1395 برگزار گردید از حمایت این مجموعه برای جذب شرکت های دانش بنیان در حوزه های مختلف به ویژه در بخش آبزیان در منطقه آزاد قشم خبر داده و اعلام کردند هدف اصلی، تبدیل این پارک به یکی از بزرگ ترین پارک های زیست فن آوری منطقه است و پرورش و تکثیر مرجان که علاوه بر جنبه زینتی، کاربرد دارویی نیز دارد و استفاده از ظرفیت های دریا برای تولید دارو، غذا و انرژی از برنامه های این پارک است.
پارک زیست فن آوری خلیج فارس قشم در سال های گذشته جهت نیل به اهداف خود مبادرت به تنظیم تفاهم نامه های متعدد منجمله تفاهم نامه با دانشگاه جندی شاپور اهواز برای تولید داروهای دریایی و تفاهم نامه با دانشگاه هرمزگان برای ایجاد مرکز رشد زیست فن آوری دریایی نمود که متعاقب این مهم، "مرکز رشد زیست فن آوری دریایی مشترک پارک زیست فن آوری خلیج فارس و دانشگاه هرمزگان" در آذرماه سال 1395 با هدف حمایت از شرکت های دانش بنیان و اشخاص صاحب ایده در حوزه زیست فن آوری دریایی و پرداختن به اقتصاد دریا محور در قشم تأسیس گردید.
لازم به ذکر است مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در بازدید سال 1395 از پارک زیست فن آوری خلیج فارس قشم با اشاره به وظایف و اهداف تعریف شده برای مناطق آزاد در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، حول محور انتقال فن آوری های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، افزایش صادرات و... آمادگی سازمان را برای ارائه خدمات عمرانی به این پارک اعلام کردند و ایجاد یک بخش منسجم و مستقل از شرکت های دانش بنیان را برای شتاب در روند توسعه منطقه ضروری دانسته و از ریاست و کارشناسان این مجموعه علمی خواستند با ایجاد یک واحد متشکل، تلاش خود را برای تبدیل قشم به برند مهم زیست فن آوری ایران و برند شرکت های دانش بنیان کشور و منطقه به کار گیرند.
حاصل این مختصر
نظر به موارد پیش گفته، با تدقیق در ظرفیت های قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی که تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و همچنین حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای را به عنوان بخشی از اهداف و فلسفه تشکیل منطقه آزاد ذکر کرده است و با توجه به تدوین برنامه های 10 گانه حمایتی از شرکت های دانش بنیان در قشم در مهرماه 1396 مشتمل بر واگذاری اراضی، کمک هزینه های نمایشگاهی، حمایت از صادرات، مشوق های هزینه ها و عوارض، تجاری سازی محصولات تولیدی، زنجیره های ارزش و تامین، تقدیرهای سالانه، معافیت عوارض ورود محصولات و مراکز استقرار و... جایگاهی شایسته و آینده ای روشن برای شرکت های دانش بنیان در قشم قابل تصور است.
در پایان لازم به توضیح است کشورعمان که نزدیک ترین فاصله دریایی آن با ایران از طریق قشم و حدود 60 کیلومتر است به دلیل موقعیت سوق الجیشی و قرار گرفتن در خلیج عمان و تنگه هرمز، بهترین مسیر برای دسترسی ایران به بازار شمال آفریقا می باشد. در این راستا موقعیت جغرافیایی قشم وعمان نسبت به یکدیگر که نقطه آغاز و اتصال کریدور شمال-جنوب هستند و وجود اسکله کاوه در قشم وهمچنین طرح ساخت شهرک صنایع دریایی در قشم که در دستور کار سازمان منطقه آزاد قشم قراردارد حائز اهمیت می باشند. ماده واحده قانون موافقت نامه تاسیس دالان حمل و نقل بین المللی بین دولت های ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان تایید و تاکید بر این مهم است.
فرشاد قاسمی
وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی
دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق تجاری اقتصادی بین المللی دانشگاه تهران
www.themisisland.com
منابع: سایت معاونت علمی و فن آوری ریاست جموری- سایت سازمان منطقه آزاد قشم - سایت مرکز بین المللی رشد قشم - سایت پارک زیست فن آوری خلیج فارس قشم
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابه دارند، انتشار نمی یابند.