رؤیاهای بر باد رفته دختران «کریم اف»

 طبقه الیت یا خاندان حکومتی در صحنه سیاسی آسیای مرکزی نقش اول را در اداره امور ایفا می‌کند. تا پیش از این اغلب اعضای پرجمعیت خاندان حکومتی این منطقه در قلعه‌ای از اسرار زندگی می‌کردند. اما از وقتی که پای اینترنت و شبکه‌های ارتباطی به این جوامع باز شد، پرده‌های ضخیم پنهانکاری و بی‌خبری محافل جهانی از اوضاع این کشورها کنار رفته است و افکار عمومی با بسیاری از واقعیت‌ها درباره قدرت و ثروت اعضای خاندان حکومتی و نیز روابط پیچیده درون هرم حکومت آشنا شده‌اند. شبکه ویکی لیکس یا نشریه فوربس و بی‌بی‌سی و رویترز ده‌ها گزارش منتشر کرده‌اند که دلالت بر این دارند که  شماری از اعضای خانواده رهبران آسیای مرکزی در ردیف ثروتمندان جهان نشسته‌اند.

این در حالی است که تا پیش از اینکه رسانه‌های روسیه خبر دهند، کسی نمی‌دانست، دختر و پسر نیازاف (ایرنا و مراد) در وین زندگی اشرافی ساخته‌اند و رشته صادرات توتون و مشروبات الکلی را در دست دارند یا ذریغه، دختر ارشد نظربایف صاحب چند کانال تلویزیونی است و عملاً برای مقام جانشینی پدر خیز برداشته و حزبی به نام «آسار» را نیز تأسیس کرده است. داستان مرگ ناگهانی همسر ذریغه در اتریش (راحت علی اف) که زمانی جزو تاجران و دیپلمات‌های پرنفوذ قزاقستان بود نیز همچنان در رسانه‌ها مطرح است.

در این باره ده‌ها مثال می‌توان ذکر کرد که امروز هر کدام دستمایه گزارش رسانه‌ها شده‌اند به عنوان نمونه، تا پیش از این کسی خبر نداشت در صحنه سیاسی دوشنبه، رستم امامعلی، پسر ارشد رئیس جمهوری که همزمان به تحصیل در امریکا مشغول است، نقش تعیین‌کننده دارد و حتی زمزمه جانشینی او مطرح است و گوی سبقت را از 9 فرزند این رئیس جمهوری عیالوار ربوده است. یا آنکه همسر بردی محمد اف «آگلگیریک آتایونا» با سه فرزند در لندن زندگی می‌کند و دایم میان عشق آباد و لندن در رفت و آمد است. به این ترتیب بود که از روز فوت اسلام کریم اف تاکنون، رسانه‌های جهان سرگذشت دختران خبر ساز او را زیر ذره بین قرار داده‌اند.

اتفاق عجیب در این میان حذف و بلکه حبس خانگی بزرگترین فرزند کریم اف در آخرین روزهای زندگی او به دستور شخص وی است. گلناره کریم‌اوا در حالی که چند قدم تا جانشینی پدر فاصله داشت به یکباره با افشای پرونده سنگین تخلفات مالی، مشارکت در تجارت قاچاق و پولشویی از گردونه قدرت حذف شد. تا قبل از این گلناره 46ساله نام قدرتمندترین زن آسیای مرکزی را از آن خود کرده بود. طبق روایت بی‌بی‌سی او همه نقش‌های کلیدی از دیپلمات و سفارت در سازمان ملل و اسپانیا تا فعالیت‌های بشردوستانه، تجارت، طراح مد و حتی خواننده پاپ شدن را تجربه کرد.

 زمانی کریم اف او را که فارغ التحصیل هاروارد بود زبده‌ترین عضو خاندان خویش لقب داد اما گلناره مانند بسیاری دیگر از بازماندگان رهبران آسیای مرکزی سرانجام گرفتار رویاهای تجاری خویش شد .او نخستین بار بعد از طی دوره طراحی طلاسازی در امریکا از مسیر تأسیس مغازه‌های زنجیره‌ای جواهرات به ثروتی کلان دست یافت در اسناد ویکی لیکس گفته می‌شود که گلناره، به تجارت محلی بسنده نکرده و دست طمع به سوی شرکت‌های بزرگ خارجی مقیم ازبکستان دراز کرد. به نوشته روزنامه هندلزسایتونگ سوئیس در پی بازداشت دو ازبک به اتهام پولشویی در سال ۲۰۱۲ میلادی در ژنو، مأموران دادستانی سوئیس خانه مجلل گلناره کریم‌اوا در سوئیس را بازرسی و ماه سپتامبر سال پیش علیه او قرار صادر کردند. بعد از آن، سوئد و فرانسه هم پرونده‌هایی علیه او به اتهام رشوه‌های چند صد میلیون دلاری برای ورود به بازار مخابرات ازبکستان گشودند.

دختر دوم کریم اف با نام لاله کریم آوا نیز سرنوشتی مشابه پیدا کرد او نیز بعد از آنکه سایت‌های فرانسوی در گزارشی با نام دختر دیکتاتور اسناد مربوط به ویلاهای 46 میلیون دلاری او در ژنو را منتشر کرده و فاش کردند که با دادن مبالغ هنگفت به مونیکا بلوچی، هنرپیشه معروف سینما برای شرکت در مراسم خیریه می‌خواهد تصویر بهتری از خودش ارائه کند، مغضوب پدر قرار گرفت. لاله کریم‌آوا بعد از این سعی کرد خود را از کانون مناسبات پیچیده قدرت دور نگه دارد بر این اساس او بیشتر به نقش‌های فرهنگی و مدنی مبادرت کرد و نماینده یونسکو در ازبکستان شد.

اما اتفاق عجیب در آخرین ماه‌های زندگی کریم اف این بود که دختران مغضوب وی به نوعی خودزنی در رسانه‌ها روی آوردند. بار اول دختر کوچک کریم اف(لاله کریمووا) به انتقاد و افشاگری علیه خواهر بزرگتر گلناره، پرداخت. سپس گلناره در مصاحبه با رسانه‌های ترکیه انگشت اتهام را به سمت خواهرش، لاله نشانه رفت.

به این صورت همزمان با افول زندگی کریم اف، بخت سیاسی بازماندگان او نیز رو به تیرگی نهاد. تا جایی که شبکه‌های خبری بی‌بی‌سی و فرانس پرس بعد از درگذشت رهبر ازبکستان اظهارات دخترانش را منتشر کردند که این بار در نقش چهره اپوزیسیون به نقد عملکرد و سیاست‌های پدر پرداخته بودند. از جمله لاله کریم آوا انتقاد صریحی از ماجرای کار اجباری کودکان ازبک به زبان آورد که هر سال در فصل برداشت پنبه خیل زیادی از نوجوانان و کودکان به کار اجباری در مزارع پنبه وادار می‌شوند.

یا سخن پدرش را در سرزنش کارگران مهاجر ازبک به چالش کشید که زمانی گفته بود «من آنها را که به مسکو می‌روند تا خیابان ها و میدان‌های آنها را جارو کنند، تنبل می‌نامم. آدم از این واقعیت که ازبک‌ها باید برای به دست آوردن یک لقمه نان به مسکو بروند، منزجر می‌شود. هیچ‌کس در ازبکستان از گرسنگی نمرده است.»

طبق گزارش بانک جهانی حدود ۱۶ درصد مردم آن کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند. گفته می‌شود، نزدیک به یک سوم نیروی کار ازبکستان به خارج از این کشور، بخصوص به روسیه مهاجرت کرده و به کارهای سخت در آن کشور مشغول هستند.

از: نادر شهمرادی

منبع: روزنامه ایران، 11 مهر 95