سنجش میزان هدر رفت گندم در مزارع گلستان

محمدحسین رزاقی با حضور در دفتر ایسنا-منطقه گلستان با اشاره به اینکه تاکنون به موضوع هدر رفت محصولات کشاورزی توجه چندانی نشده است، اظهار کرد: در گذشته این امکان وجود داشت که برای افزایش تولید محصول، سطح زیر کشت را بالا برد یا عملکرد در واحد سطح را با استفاده از کودها، سموم شیمیایی و غیره افزایش داد.

وی با بیان اینکه امروزه دیگر ظرفیت بالا بردن افزایش سطح زیر کشت مقدور نیست، افزود: بدلیل رشد فزاینده بیماری ها و آفات، افزایش عملکرد در واحد سطح نیز با استفاده از کود و سموم مقدور نیست لذا افزایش تولید محصول با بکارگیری از این دو مورد عملا امکان پذیر نیست.

وی خاطرنشان کرد: چند سالی است در دنیا و به دنبال آن در کشور ما پیگیر موضوع هدر رفت محصولات کشاورزی هستند و از آن به عنوان تولید پنهان یاد می کنند.

رزاقی گفت: گندم به عنوان یک محصول استراتژیک برای کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. دغدغه ها در خصوص میزان هدر رفت گندم در هنگام برداشت، مسئولین را بر این داشت که تحقیقی در این خصوص انجام دهند. در این راستا تیمی متشکل از مهندس علی محمدزاده، مهندس ساوری، مهندس سعادتمند و مهندس معماری از جهاد کشاورزی استان و بنده از مرکز تحقیقات استان شکل گرفت.

این کارشناس کشاورزی تصریح کرد: در این تحقیق 102 کمباین در 102 نقطه مختلف استان با در نظر گرفتن پراکنش منطقه مورد بررسی قرار گرفتند. کمباین ها را به صورت تصادفی در مزارع انتخاب و میزان هدر رفت گندم طی مرحله برداشت را اندازه گیری می کردیم.

وی یاد آور شد: در اندازه گیری میزان هدر رفت محصول باید میزان هدر رفت طبیعی یا افت طبیعی که بر اثر تاخیر در برداشت به علت وزش باد، نوع رقم و پرندگان بوجود می آید را در نظر گرفت. در هنگام برداشت محصول با استفاده از کمباین ریزش هایی داریم که به آن افت کمی می گوییم. بخشی از هدر رفت نیز مربوط به شکسته شدن دانه حین فرایند خرمن کوبی کمباین می شود که به آن افت کیفی می گوییم. 

رزاقی با بیان اینکه در تحقیقاتمان هر سه نوع هدر رفت طبیعی، کمی و کیفی را بررسی کردیم، گفت:‌ از 102 کمباینی که به طور تصادفی بررسی شدند، 7 کمباین مهاجر بودند. این کمباین های مهاجر در بخش هفت مشغول به فعالیت بودند.

کارشناس بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی گلستان با اشاره به برخی از عوامل در تشدید ریزش گندم، بیان کرد: در مزارع کوچک که کمباین قدرت مانور کمتری دارد، ریزش کمی افزایش پیدا می کند. نوع رقم نیز اهمیت دارد و برخی از ارقام حساس به زمان برداشت هستند و اگر تاخیر در برداشت صورت گیرد به طور طبیعی دچار ریزش می شوند. اگر عملکرد مزرعه افزایش پیدا کند، شاید کمباین ها نتوانند تنظیمات مناسب را اعمال کنند و دچار ریزش شوند. مدل، نوع و عمر کمباین نیز در میزان ریزش محصول تاثیر گذار است.

وی در ادامه به نتایج تحقیقات گروه اشاره کرد و گفت: در کمباین های کمتر از عمر 13 سال میزان هدر رفت کمی و کیفی به ترتیب 2.18 و 4.83 درصد، در کمباین های با عمر بین 13 تا 20 سال میزان هدر رفت کمی و کیفی به ترتیب 2.22 و 4.86 درصد و در کمباین های با عمر بیش از 20 سال نیز میزان هدر رفت کمی و کیفی به ترتیب 3.24 و 6.58 درصد اندازه گیری شد.

رزاقی افزود: با توجه به اینکه افت کمی در کمباین های بیش از 20 سال عمر نسبت به کمباین هایی که کمتر از 13 سال عمر دارند، تقریبا 48 درصد بیشتر است. لذا نیاز است کمباین های بالای 20 سال عمر که در حال حاضر بیش از 30 درصد کمباین های استان را تشکیل می دهند، جایگزین شوند. 

این کارشناس خاطرنشان کرد: بر اساس بررسی که در 20 استان کشور صورت گرفت، میانگین هدر رفت کمی کمباین هنگام برداشت گندم در سطح کشور 2.55 درصد اندازه گیری شد که این میزان در استان گلستان 2.76 درصد است. همچنین در این بررسی میزان متوسط کشوری هدر رفت کمی کمباین به همراه هدر رفت طبیعی 3.82 درصد اندازه گیری شد که این میزان در استان ما 3.17 درصد است.  

وی خاطرنشان کرد:‌ با توجه به اینکه شاید جایگزین کردن این تعداد از کمباین های با عمر بالای 20 سال در استان مقدور نباشد، می توان با استفاده از کارگاه های مجهزی که در استان وجود دارد، نسبت به اورهال کردن کامل کمباین ها اقدام کرد. همه ساله کمباین داران خود نسبت به باز کردن و تعویض برخی قطعات اقدام می کنند اما این کار به طور کامل نیست و تنها بخشی از قطعات مصرفی تعویض می شوند.

وی با بیان ایکه میزان هدر رفت گندم در مزارع دیم بیشتر از مزارع آبی است، گفت: برخی از ارقام میزان ریزش کمتری داشتند. البته در رابطه با اینکه کدام رقم ریزش کمتری دارد باید بررسی های بیشتری انجام گیرد.

رزاقی به اهمیت استفاده از کابین در کمباین ها اشاره و خاطرنشان کرد:‌ راننده کمباین در هنگام برداشت محصول در معرض گرد و خاک قرار دارد و این موضوع در عملکرد وی تاثیر گذار است. اگر کمباین ها دارای کابین شوند 40 درصد هدر رفت کیفی کاهش پیدا می کند.

کارشناس بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی گلستان با بیان اینکه ناهمواری های مزرعه هم در میزان ریزش ها نقش دارد، اظهار کرد: هر چه مزرعه دارای پستی و بلندی های بیشتری باشد، میزان هدر رفت افزایش پیدا می کند. مزرعه هایی که دارای تبه ماهور هستند را می توان تراس بندی کرد.